Polscy ósmoklasiści uzyskali jeden z najwyższych wyników w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich spośród 20 krajów uczestniczących w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Obywatelskich (ICCS 2022). Młodzi krytycznie oceniają funkcjonowanie systemu politycznego i nieufnie odnoszą się do innych ludzi oraz instytucji.
ICCS (International Civic and Citizenship Education Study) to największe międzynarodowe badanie dotyczące edukacji obywatelskiej prowadzone wśród uczniów w ósmym roku edukacji szkolnej. Jego celem jest sprawdzenie, w jakim stopniu młodzi ludzie są przygotowani do pełnienia roli obywatela w demokratycznym społeczeństwie. Poprzednio Polska wzięła udział w badaniu ICCS w edycji sprzed 13 lat.
Jeśli chodzi o wiedzę i rozumienie kwestii obywatelskich, to polscy uczniowie z wynikiem 554 punkty zajęli jedno z pierwszych miejsc w zestawieniu 20 krajów. Wyższe wyniki zarejestrowano jedynie w przypadku uczniów z Tajwanu (583 pkt) i Szwecji (565 pkt). Polscy uczniowie razem z uczniami z Estonii (ich wynik to 545 pkt.) znaleźli się na trzecim miejscu. W porównaniu z badaniem ICCS 2009 wynik polskich ósmoklasistów poprawił się o 18 punktów.
Co więcej, wyniki polskich uczniów okazały się mało zróżnicowany – w poszczególnych szkołach uczestniczących w badaniu umiejętności ósmoklasistów były na podobnym, wyrównanym poziomie. Prawie połowa uczniów, tj. 48 proc., osiągnęła w dodatku najwyższy poziom umiejętności, natomiast jedynie 5 proc. znalazło się na najniższym poziomie umiejętności.
Polskie uczennice osiągnęły wyraźnie wyższe wyniki w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich niż chłopcy – różnica wyniosła tu aż 24 punkty.
Eksperci Instytut Badań Edukacyjnych, odpowiedzialnego za przeprowadzenie polskiej części badania, zwrócili uwagę na fakt, że polscy uczniowie bardzo dobrze sobie radzą z zadaniami wymagającymi odtwarzania informacji na temat systemu demokratycznego, dobrze poruszają się w obszarach dotyczących instytucji, systemów czy wartości obywatelskich. Nieco więcej trudności sprawiają im natomiast zadania nawiązujące do aktualnych problemów i zagrożeń współczesnego świata – związane np. ze zrównoważonym rozwojem czy tzw. fake newsami, weryfikacją informacji.
Co jeszcze wynika z badania?
* Około 3/4 ósmoklasistów jest dumnych z tego, że mieszka w Polsce i uważa się za patriotów. Widać u nich silną tendencję do łączenia polskiej tożsamości narodowej z tożsamością europejską i silną identyfikacją z UE.
* 3/4 ósmoklasistów w Polsce zgadza się ze stwierdzeniem, że „choć z demokracją mogą wiązać się różne problemy, jest to nadal najlepsza forma rządów dla Polski”.
* Tylko 1/3 polskich uczniów uważa, że system polityczny w Polsce działa dobrze. Nie ufają parlamentowi, rządowi, partiom politycznym, sądom i policji.
* Jedynie 1/3 ósmoklasistów uważa, że ludziom można ufać całkowicie lub w dużym stopniu
* 84 proc. polskich uczniów ufa całkowicie lub w dużym stopniu naukowcom.
* Przeważająca większość ósmoklasistów w Polsce uznaje zasady równości płci, równości praw imigrantów i równości wszystkich grup etnicznych. W porównaniu z 2009 rokiem zwiększył się odsetek ósmoklasistów wyrażających zdecydowane poparcie dla tych zasad.
* Wśród problemów sprawiających duże zagrożenie dla przyszłości świata polscy uczniowie wskazali zanieczyszczenie środowiska, niedobory wody, wymieranie gatunków roślin i zwierząt, zmiany klimatu.
* 41 proc. polskich ósmoklasistów przynajmniej raz w tygodniu szuka w internecie informacji o polityce i sprawach społecznych.
* 59 proc. polskich uczniów ma doświadczenie, jeśli chodzi o angażowanie się w wolontariat na rzecz lokalnej społeczności.
* 86 proc. polskich uczniów zadeklarowało, że po uzyskaniu pełnoletności będzie głosowało w wyborach.
– Cieszy, że młodzież w Polsce utrzymuje wysoki poziom w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich obserwowany we wcześniejszych badaniach edukacji obywatelskiej. Badanie pokazuje też, że są obszary, w których polscy uczniowie wypadają nieco słabiej – dotyczy to np. zagadnień związanych ze zrównoważonym rozwojem czy krytyczną oceną informacji. Niepokoi niski poziom zaufania ósmoklasistów – do ludzi, do instytucji publicznych czy samych szkół, widoczny też we wcześniejszych badaniach młodzieży i dorosłych. Jest to ważne wyzwanie dla przyszłości demokracji i ładu społecznego w Polsce – oceniła Olga Wasilewska z IBE, krajowy koordynator badania ICCS.
– Badanie ICCS 2022 było bardzo trudnym przedsięwzięciem badawczym, prowadzonym w Polsce w czasie pandemii COVID-19. Tuż przed rozpoczęciem badania w szkołach, rozpoczęła się rosyjska inwazja na Ukrainę. Mimo tych trudności udało się przeprowadzić badanie zgodnie ze wszystkimi międzynarodowymi standardami – dodała.
W ICCS 2022 wzięło udział ponad 80 tys. uczniów, ponad 40 tys. nauczycieli i ponad 3 tys. dyrektorów szkół z 22 krajów i 2 dodatkowych regionów. Badanie ICCS 2022 w Polsce przygotował i przeprowadził Instytut Badań Edukacyjnych na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki. Badanie w szkołach realizowano od 14 marca do 29 kwietnia 2022 r. Analizowano dane z reprezentatywnej próby 4434 uczniów klasy ósmej i 2259 nauczycieli uczących w klasach ósmych ze 170 wylosowanych szkół.
(PS, GN)
