Związek Nauczycielstwa Polskiego wystąpił do Minister Pracy z wnioskiem o znowelizowanie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw. Obecnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania w porównaniu do tej samej grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw. Wniosek publikujemy w całości.
Warszawa, 08.01.2024 r.
Szanowna Pani
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Związek Nauczycielstwa Polskiego występuje z wnioskiem o wszczęcie procedury legislacyjnej zmierzającej do nowelizacji art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.)[1] w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw, o których mowa w art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.)[2].
Uzasadnienie
- Zgodnie z treścią art. 6 ust. 5 u.m.w.p. przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się:
nagrody jubileuszowej;
odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę;
wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych;
dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej;
dodatku za staż pracy;
dodatku za szczególne warunki pracy.
W treści art. 6 ust. 5 u.m.w.p. wśród katalogu składników wynagrodzenia niezaliczanego do płacy minimalnej nie zostało wskazane wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw, które nauczyciele otrzymują na podstawie art. 35 ust. 3 KN.
- Zauważyć należy, że zgodnie z treścią art. 35 ust. 1 KN praca w godzinach ponadwymiarowych jest pracą ponad obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar czasu pracy. Do ¼ tygodniowego wymiaru zajęć obowiązującego nauczyciela, praca w godzinach ponadwymiarowych przydzielana jest bez zgody nauczyciela, a więc wyłącznie na zasadzie podległości służbowej, tym samym nauczyciel nie może odmówić wykonania polecenia. Maksymalny wymiar godzin ponadwymiarowych wynosi ½ tygodniowego obowiązkowego pensum.
Analogicznie rozliczana jest praca w ramach godzin doraźnych zastępstw (art. 35 ust. 2a KN), a więc jest to także praca ponad obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar czasu pracy – z różnicą że pragmatyka nauczycielska nie zakreśla maksymalnego wymiaru tychże zajęć.
Nauczyciel w ramach godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw bez wątpienia wykonuje zajęcia poza standardowym wymiarem swojego obowiązkowego pensum, o którym mowa w art. 42 ust. 3 KN (a także: art. 42 ust. 5c i ust. 7 pkt 3 KN).
Zważyć należy, że polskie prawo pracy nie zna pojęcia zatrudnienia powyżej pełnego etatu, także w odniesieniu do nauczycielskich stosunków pracy.
Praca powyżej wymiaru obowiązującej pracownika 40 godzinnej, tygodniowej normy czasu pracy, jest pracą w ramach godzin nadliczbowych, zaś praca nauczyciela ponad obowiązujące go tygodniowe pensum – pracą w godzinach ponadwymiarowych lub doraźnych zastępstw.
Zdaniem ZNP obie kategorie ww. prac należy traktować jednakowo jako pracę w wymiarze ponadnormatywnym, wiążącą się z obowiązkiem wypłaty dodatkowego wynagrodzenia.
Tymczasem w treści art. 6 ust. 5 u.m.w.p. wśród składników, które nie podlegają uwzględnieniu na użytek ustalenia kwoty wynagrodzenia minimalnego, nie zaliczono wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Aktualne brzmienie art. 6 ust. 5 u.m.w.p. nie uwzględnia specyfiki systemu czasu pracy nauczycieli, który charakteryzuje się znaczną odmiennością od powszechnie obowiązujących norm prawa pracy.
- Kwota wynagrodzenia minimalnego za pracę od dnia 01.01.2024 r. wynosi 4242 zł[3].
Na dzień 1.01.2024 r. minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli[4] są niższe od stawek minimalnego wynagrodzenia za pracę w odniesieniu do:
>> nauczyciela początkującego (3600 zł i 3690 zł);
>> nauczyciela mianowanego (3700 zł i 3890 zł);
>> nauczyciela dyplomowanego w 2. kategorii wykształcenia (3960 zł).
Tak więc kwota wyrównania, o której mowa w art. 7 u.m.w.p. powinna wynosić odpowiednio dla:
>> nauczyciela początkującego – 642 zł i 552 zł;
- Niezaliczenie wynagrodzenia z tytułu godzin ponadwymiarowychi doraźnych zastępstwna użytek ustalenia kwoty wynagrodzenia minimalnego powoduje skutek w postaci nierównego traktowania pracowników wykonujących taką samą pracę (tj. za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości) w zakresie wynagrodzenia.
Przykładowo bowiem – nauczyciel początkujący o najniższym poziomie wykształcenia, któremu nie zlecono pracy w godzinach ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, którego wynagrodzenie zasadnicze na dzień 1.01.202r r. wynosi 3600 zł[5], uzyska prawo do wyrównania na podstawie art. 7 u.m.w.p. w wysokości 642 zł.
Ten sam nauczyciel początkujący, któremu zlecono pracę w godzinach ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, ww. wyrównania może nie otrzymać, jeżeli wypracuje wynagrodzenie z tytułu godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw w kwocie 642 zł, gdyż do kwoty wynagrodzenia minimalnego na gruncie u.m.w.p. zostanie mu zaliczone ww. wynagrodzenie za pracę ponad obowiązujące go pensum, a więc wynagrodzenie za dodatkową pracę.
W sposób oczywisty rozwiązanie określone w art. 6 ust. 5 u.m.w.p. cechuje się nierównością i niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji nauczyciela wykonującego dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.
Taka sytuacja nie występuje jednak w przypadku pracownika, który wykonał pracę w wymiarze godzin nadliczbowych.
Reasumując powyższe wywody należy zauważyć, że na gruncie obecnie obowiązującego prawa na dzień 01.01.2024 r. nauczyciele aż w pięciu kategoriach wskazanych w tabeli wynagrodzenia zasadniczego nie osiągają stawek minimalnego wynagrodzenia za pracę na gruncie u.m.w.p.
Jednocześnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania, o którym mowa w art. 7 u.m.w.p., w porównaniu do tej samej grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.
Zdaniem ZNP narusza to zasadę równego traktowania pracowników, a w szczególności prawa do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości.
Z tego względu nowelizacja art. 6 ust. 5 u.m.w.p. jest konieczna i uzasadniona.
Z poważaniem,
Sławomir Broniarz
Prezes ZNP
