„1 października 1905 roku w Pilaszkowie pod Łowiczem odbył się konspiracyjny zjazd nauczycieli ludowych (wiejskich szkół elementarnych) i działaczy oświatowych z terenu Królestwa Polskiego. Podjęto wtedy uchwały o utworzeniu Związku Nauczycieli Ludowych i prowadzeniu w szkołach nauki wszystkich przedmiotów w języku polskim. W wydanej odezwie wzywano do bojkotu carskiej szkoły i walki z rusyfikacją. Zjazd dał początek zorganizowanemu ruchowi zawodowemu nauczycieli i rozpoczął kształtowanie poczucia ich przynależności do swojej grupy zawodowej. Dzień 1 października uważany jest za datę powstania Związku Nauczycielstwa Polskiego” – przypomina Okręg Łódzki ZNP.
Tajny zjazd nauczycieli w Pilaszkowie został zorganizowany z inicjatywy grona działaczy niepodległościowych, skupionych wokół warszawskiej konspiracji nauczycielskiej: Stefana Brzezińskiego, Genowefy Czarnowskiej, Zygmunta Nowickiego, Ludwika Sudy, Jadwigi Jahołkowskiej, Stefanii Sempołowskiej i Stanisława Najmoły.
Obradom nauczycieli w pilaszkowskiej szkole przewodniczył Zygmunt Nowicki, późniejszy wiceprezes Zarządu Głównego Związku (do 1934 r.), a w latach 1938-1944 prezes ZNP i jednocześnie przywódca Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w okupowanej Polsce (do czasu swojej śmierci podczas powstania warszawskiego).
Związek Nauczycielstwa Polskiego wywodzi swoje korzenie od zjazdu w Pilaszkowie, choć jego geneza obejmuje również inne, powstałe w 1905 r. tajne organizacje nauczycielskie, a mianowicie: Polski Związek Nauczycielski i Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego (działające w zaborze rosyjskim) oraz Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego w Galicji (a więc działający w zaborze austriackim, utworzony 28 grudnia 1905 r.). Działające w różnych zaborach organizacje związkowe połączyły się po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (ZPNSP). ZPNSP po połączeniu ze Związkiem Zawodowym Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich na zjeździe w Krakowie w lipcu 1930 r. przyjął nazwę obowiązującą po dziś dzień – Związek Nauczycielstwa Polskiego.
Przypomnijmy jednocześnie, że w 2023 roku Okręg Łódzki ZNP obchodzi 100. rocznicę powstania. W ostatnią sobotę września w Teatrze Muzycznym w Łodzi odbyły się uroczystości rocznicowe, na których uhonorowano osoby zasłużone dla organizacji. Głos Nauczycielski gratuluje jubileuszu!
Więcej o historii Związku – w naszym serwisie: https://glos.pl/tag/nasza-historia
(GN)
