List do członków i członkiń ZNP
Żądania ZNP mieszczą się w zakresie spraw, o które może
toczyć się spór zbiorowy. Wbrew twierdzeniom kuratorów oświaty w
pismach rozesłanych do dyrektorów szkół i placówek oświatowych,
działania Związku podjęte w ramach sporu zbiorowego są legalne i
właściwie realizują zapisy ustawy z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu
sporów zbiorowych.
Nauczycielki, nauczyciele, pracownice i pracownicy oświaty, członkinie i członkowie ZNP,
informuję, że w ślad za uchwałą Zarządu Głównego ZNP wszystkie oddziały
Związku do 16 stycznia br. były zobowiązane do rozpoczęcia procedur
sporu zbiorowego ze wszystkimi szkołami i placówkami objętymi działaniem
ZNP. Struktury związkowe w ramach tych procedur zwróciły się do szkół i
placówek z następującymi żądaniami:
1) niedokonywania w okresie do 31 sierpnia 2022 roku wypowiedzeń
stosunków pracy nauczycieli, wychowawców, innych pracowników
pedagogicznych i pracowników niebędących nauczycielami,
2) niedokonywania w okresie do 31 sierpnia 2022 roku
jednostronnych zmian na niekorzyść warunków pracy i niedokonywanie zmian
podmiotowych w stosunkach pracy nauczycieli, wychowawców, innych
pracowników pedagogicznych i pracowników niebędących nauczycielami,
3) podwyższenia od 1 stycznia 2017 r. o 10% wynagrodzeń
zasadniczych nauczycieli, wychowawców, innych pracowników pedagogicznych
i pracowników niebędących nauczycielami,
4) wzrostu od 1 stycznia 2017 r. udziału wynagrodzenia
zasadniczego w ogólnym wynagrodzeniu nauczycieli, wychowawców, innych
pracowników pedagogicznych i pracowników niebędących nauczycielami.
Pragnę Was zapewnić, że wbrew twierdzeniom kuratorów oświaty w pismach
rozesłanych do dyrektorów szkół i placówek oświatowych, wszystkie
działania Związku zostały przemyślane, a podjęte w ramach sporu
zbiorowego czynności są legalne i właściwie realizują zapisy ustawy z 23
maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Z całą mocą stwierdzam, że żądania ZNP mieszczą się w zakresie spraw, o które może toczyć się spór zbiorowy.
Uzasadnienie
1.
Dopuszczalne jest żądanie w sporze zbiorowym niedokonywania w okresie
do 31 sierpnia 2022 roku wypowiedzeń stosunków pracy nauczycieli,
wychowawców, innych pracowników pedagogicznych i pracowników niebędących
nauczycielami. Na takim stanowisku stanął J. Żołyński stwierdzając, że „przedmiotem sporu zbiorowego mogą być warunki pracy, a za warunki pracy należy uznać także ochronę miejsc pracy.” (J. Żołyński, Pracodawca
a związki zawodowe. Wybrane problemy zbiorowego prawa pracy.
Zagadnienia prawne w pytaniach i odpowiedziach, wzory pism, Warszawa 2011, s. 33-34, 83-84).
Spór zbiorowy w obronie miejsc pracy jest również dopuszczalny w
stosunku do osób, do których nie stosuje się procedury zwolnień
grupowych (por. art. 11 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników).
2.
Oddziały ZNP domagają się również niedokonywania przez pracodawców w
okresie do 31 sierpnia 2022 roku jednostronnych zmian na niekorzyść
warunków pracy i niedokonywania zmian podmiotowych w stosunkach pracy
nauczycieli, wychowawców, innych pracowników pedagogicznych i
pracowników niebędących nauczycielami.
W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że „sens sporów zbiorowych
wyraża się w zgłaszaniu przez pracowników żądań, które zmierzają do
zaspokojenia ich interesów, polegających na korzystniejszym
ukształtowaniu ich uprawnień bez ryzyka rozwiązania indywidualnych
stosunków pracy. […]Pojęcie "warunki pracy" wymienione w art. 1
komentowanej ustawy (ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – przyp. ZNP),
które mogą stanowić przyczyny wystąpienia przez pracowników na drogę
sporu zbiorowego, powinno być rozumiane jako wszelkie okoliczności,
które mają wpływ na kształtowanie sytuacji prawnej pracownika ” (por. J. Wratny (red.), K. Walczak (red.), Zbiorowe prawo pracy. Komentarz. Warszawa 2009).
Niewątpliwie korzystnym byłoby dla pracowników wymienionych w żądaniach
Związku ustalenie, że we wskazanym okresie ich warunki pracy
pozostałyby niepogorszone.
3.
Trzecie żądanie struktur związkowych odnosi się do podwyższenia wynagrodzeń pracowników. „Z
żądaniami podwyżek płacowych występują w Polsce przede wszystkim
pracownicy sfery budżetowej. Żądania adresują wobec pracodawców
bezpośrednich (jednostek budżetowych) oraz centralnych organów
administracji rządowej, dysponujących środkami finansowymi, z których
pokrywane są wynagrodzenia za pracę. Ustawa o rozwiązywaniu sporów
zbiorowych nie zawiera żadnych unormowań, które mogłyby stanowić
podstawę do uzależnienia wytaczania sporów zbiorowych przez pracowników
od metod finansowania płac oraz od technik podejmowania decyzji w
sprawach odnoszących się do uwzględnienia żądań pracowników
zaangażowanych w spór zbiorowy. Z prawnego punktu widzenia nie do
przyjęcia są najczęściej praktykowane sposoby obrony reprezentantów
bezpośrednich pracodawców przed żądaniami podwyżek wynagrodzeń za pracę
pracowników zatrudnionych w zakładach pracy zaliczanych do strefy
budżetowej. Brak uprawnień dyrektorów zakładów pracy finansowanych z
budżetu do podejmowania decyzji w sprawie dysponowania dodatkowymi
środkami finansowymi, które powinny być przeznaczone na zaspokojenie
żądań dotyczących podwyżek płacowych pracownikom strefy budżetowej, nie
może być traktowany jako argument merytoryczny, którym mogą posługiwać
się prawnicy zajmujący się zbiorowym prawem pracy. Spory zbiorowe i
podejmowane w trakcie tych sporów akcje protestacyjne skierowane
przeciwko pracodawcom oraz centralnym dysponentom centralnych funduszy
państwowych mają ułatwić pracodawcy zaangażowanemu w spór zbiorowy
zabezpieczenie środków finansowych na pokrycie zwiększonych świadczeń
płacowych, jakich domagają się protestujący pracownicy” (J. Wratny (red.), K. Walczak (red.) op. cit.)
4.
Kolejne żądanie Związku dotyczące wzrostu od 1 stycznia 2017 r. udziału
wynagrodzenia zasadniczego w ogólnym wynagrodzeniu nauczycieli,
wychowawców, innych pracowników pedagogicznych i pracowników niebędących
nauczycielami również mieści się w zakresie sporu zbiorowego. Zdaniem
J. Żołyńskiego „warunki płacy również nie zostały zdefiniowane w
ustawie o sporach zbiorowych. Nie budzi jednak wątpliwości, że do tej
kategorii należy zaliczyć:
- tworzenie i podział środków przeznaczonych na fundusz płac,
- tworzenie regulaminów płacowych (regulaminu wynagrodzeń, premiowania, nagród),
- ustalanie struktur wynagrodzeń,
- tworzenie układów zbiorowych pracy,
- dokonywanie podwyżek płac,
- zasady wartościowania pracy.”
(J. Żołyński, Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Komentarz. Wzory pism, WKP 2012).
5.
Żądania oddziałów ZNP kierowane są do pracodawców, ponieważ zgodnie z
art. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych spór zbiorowy jest
prowadzony z pracodawcą lub pracodawcami. „W rozumieniu art. 3 KP
pracodawcą jest podmiot – jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna
zatrudniająca pracowników (bliżej zob. A. M. Świątkowski, Kodeks pracy.
Komentarz, op. cit., s. 11–12). Podmioty zewnętrzne wobec pracodawcy (np. organy prowadzące szkoły, czy Minister Edukacji Narodowej – przyp. ZNP)nie
mogą być więc formalnie stronami sporów zbiorowych, nawet jeżeli są –
ze względu na finansowanie pracodawców – bezpośrednio zainteresowane
sprawami, które stanowią przedmiot tych sporów. [...] W świetle
obowiązujących przepisów zbiorowego prawa pracy adresatami sporów
zbiorowych nie mogą być formalnie jednostki organizacyjne władzy lub
administracji państwowej niewystępujące w roli pracodawców” (J. Wratny (red.), K. Walczak (red.), op. cit.).
Mając powyższe na uwadze informuję, że pracodawca (szkoła, placówka
oświatowa oraz ich zespoły, reprezentowana przez dyrektora) ma obowiązek
niezwłocznego przystąpienia do rokowań, ponieważ zgłoszenie sporu
zbiorowego spełnia wymagania wynikające z art. 7 ust. 1 ustawy o
rozwiązywaniu sporów zbiorowych - swoim zakresem obejmuje sprawy
określone w art. 1 tej ustawy.
6.
Podkreślam, że ZNP nie prowadzi sporu zbiorowego z rządem. Należy
jednak zaznaczyć, że zdaniem części ekspertów zbiorowego prawa pracy i
taki spór byłby legalny. Jak wskazuje Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu orzeczenia z 24 lutego 1997 r., sygn. K 19/96 „możliwe
jest też wykorzystanie strajku, który - choć formalnie skierowany
przeciwko "bezpośrednim pracodawcom" - nie będzie bez wpływu na
rokowania związków zawodowych z ministrem prowadzone w trybie kodeksu
pracy. Tego typu sytuacje nie są obce praktyce życia społecznego.” Natomiast dr M. Kurzynoga wskazuje, że „pomimo
iż prawo polskie wyklucza jednostki samorządu terytorialnego oraz
państwo jako adresatów żądań strajkowych, taka akcja strajkowa w świetle
unormowań międzynarodowych jest legalna. Jest to tym bardziej
uzasadnione, że w pewnych sytuacjach domaganie się spełnienia postulatów
od władzy publicznej jest jedyną skuteczną metodą osiągnięcia żądań.” (por. M. Kurzynoga, Warunki legalności strajku, Warszawa 2011, s. 126 i nast.).
7.
Przypominam, że zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o rozwiązywaniu sporów
zbiorowych każdy, kto w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną
funkcją przeszkadza we wszczęciu lub w prowadzeniu w sposób zgodny z
prawem sporu zbiorowego, lub nie dopełnia obowiązków określonych w tej
ustawie podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. „Komentowany przepis art. 26 ust. 1 pkt 1 SpZbU (ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych – przyp. ZNP)penalizuje
wszystkie przypadki utrudniania lub uniemożliwiania wszczęcia lub
prowadzenia rokowań, mediacji, ewentualnie arbitrażu i strajku [...]
przez każdą osobę, która z racji oficjalnie wykonywanych obowiązków ma
możliwość wywierania wpływu na uregulowane w ustawie o rozwiązywaniu
sporów zbiorowych metody rozstrzygania, zarówno w drodze pokojowej, jak i
poprzez stosowanie presji na pracodawcę, sporu zbiorowego. [...]
Dokonując systematycznego przeglądu przepisów ustawy o rozwiązywaniu
sporów zbiorowych, można stwierdzić, iż o naruszeniu powyższego
obowiązku można pisać w razie: [...] niepodjęcia przez pracodawcę
niezwłocznie rokowań w celu rozwiązania sporu zbiorowego w drodze
porozumienia i/lub niepowiadomienia o sporze zbiorowym właściwego
okręgowego inspektora pracy (art. 8); odmowie podpisania przez
pracodawcę protokołu rozbieżności po zakończeniu rokowań (art. 9).” (J. Wratny (red.), K. Walczak (red.) op. cit.).
Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, z całą mocą stwierdzam, że spór zbiorowy jest prowadzony przez oddziały ZNP zgodnie z przepisami prawa.
Z koleżeńskim pozdrowieniem,
Sławomir Broniarz /-/
Prezes ZNP
