Od 1 stycznia 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę w Polsce wzrosło do 4242 zł brutto. Dlatego niektórzy nauczyciele otrzymują wyrównanie z tytułu niższego uposażenia niż przewidują przepisy prawa pracy. Są jednak samorządy, które sygnalizują chęć potrącania wypłaconych dodatków wyrównawczych w momencie wejścia w życie zapowiadanych przez rząd podwyżek dla nauczycieli. Dlatego Związek Nauczycielstwa Polskiego przygotował opinię prawną w tej sprawie. Zgodnie z nią, takie potrącenie z wynagrodzenia pracownika może nastąpić tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie!
Opinia ZNP ws. potrącania wyrównań wypłaconych w związku z nieosiąganiem przez
nauczycieli stawek minimalnego wynagrodzenia w kontekście następczej podwyżki
wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli
1. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej (dalej – r.zm.r.płac.)
zmieniającego tabelę w rozporządzeniu płacowym nauczycieli, określającej stawki
minimalnego wynagrodzenia zasadniczego, wejdzie w życie z mocą wsteczną
od dnia 1 stycznia 2024 r. W związku z tym zwiększone stawki wynagrodzenia
zasadniczego będą wypłacane z wyrównaniem od dnia 1 stycznia 2024 r.
Jednocześnie należy zauważyć, że dotychczas obowiązująca tabela w rozporządzeniu
określającym minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli
w większości przypadków zawierała kwoty niższe niż wysokość minimalnego
wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2024 r., określonego w § 1 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego
wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r.
(Dz.U. poz. 1893) – dalej r.w.m.w.p.
W związku z tym nauczycielom, których wynagrodzenie nie osiągnęło w danym
miesiącu wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. w kwoty 4242 zł
określonej w § 1 r.w.m.w.p., wypłacany był dodatek wyrównawczy, o którym mowa
w art. 7 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
(tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.) – dalej u.m.w.p.
2. Zgodnie z treścią art. 7 u.m.w.p. jeżeli w danym miesiącu, z uwagi na
terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy,
wynagrodzenie pracownika jest niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia
, następuje uzupełnienie wynagrodzenia do tej wysokości w postaci wyrównania
(dodatek wyrównawczy).
Obecnie pojawiają się informacje, że dodatek wyrównawczy wypłacony
na podstawie art. 7 u.m.w.p. będzie potrącany po wypłaceniu zaktualizowanych
stawek wynagrodzenia zasadniczego na podstawie rozporządzenia płacowego
– z wyrównaniem od 1 stycznia 2024 r.
3. Zdaniem Związku Nauczycielstwa Polskiego potrącenie wypłaconego
dodatku wyrównawczego jest nieprawidłowe z tego względu, że dodatek
wyrównawczy, o którym mowa w art. 7 u.m.w.p., ustalany jest w określonym
miesiącu, w odniesieniu do wynagrodzenia osiągniętego w tymże miesiącu,
a także w związku z nieosiągnięciem w tym miesiącu kwoty minimalnego
wynagrodzenia za pracę.
Jeżeli nauczyciel nie osiągał wysokości wynagrodzenia minimalnego (4242 zł)
w styczniu czy lutym, wypłacenie wyrównania na podstawie § 1 r.zm.r.płac.,
nie zmienia zasadności wypłacenia dodatku wyrównawczego na podstawie
art. 7 u.m.w.p. w miesiącu styczniu czy lutym, niezależnie od wyrównania
wypłaconego później na podstawie rozporządzenia płacowego nauczycieli.
W treści art. 6 i 7 u.m.w.p. nie została bowiem przewidziana formuła uśredniania
wynagrodzenia np. z okresu kwartału i dopiero przy ustaleniu, że średnie
wynagrodzenie z ww. okresu nie osiąga wysokości minimalnego wynagrodzenia
za pracę, dodatek wyrównawczy jest wypłacany.
W treści art. 6 i 7 u.m.w.p. przewidziano natomiast zasadę, że jeżeli w danym
miesiącu nie jest osiągane wynagrodzenie minimalne, wypłacany jest dodatek
wyrównawczy.
Z tego względu zdaniem ZNP określanie wypłaconego dodatku wyrównawczego
na podstawie art. 7 u.m.w.p. jako świadczenia nienależnego należy traktować
jako czyn, o którym mowa w art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.) – dalej k.p.
Zgodnie z treścią art. 282 § 1 pkt 1 k.p. kto wbrew obowiązkowi wysokość
wynagrodzenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń
– podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
4. Przepisy prawa pracy ze względu na realizację naczelnej zasady ochrony
wynagrodzenia za pracę, umożliwiają potrącenie wynagrodzenia tylko
w przypadkach wyraźnie określonych w treści ustawy Kodeks pracy.
Dyspozycja art. 87 k.p. nie obejmuje jednak sytuacji wskazanej w omawianej
sprawie, więc pracodawca nie może potrącić wypłaconego dodatku wyrównawczego
w kolejnym terminie płatności bez zgody pracownika.
Stąd ewentualne zastosowanie może mieć jedynie art. 91 § 1 k.p., zgodnie z którym
należności inne niż wymienione w art. 87 k.p., mogą być potrącane z wynagrodzenia
pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.
Z przepisu wynika więc norma, że brak zgody pracownika na potrącenie
„innych należności” powoduje wystąpienie skutecznie prawnej przeszkody
dokonania przez pracodawcę takiego potrącenia.
W takiej sytuacji pracodawca może dochodzić swego żądania tylko przed sądem,
który dokona oceny czy w sprawie występuje podstawa do uznania wypłaty
dodatku wyrównawczego jako świadczenia nienależnego.
Sporządził Krzysztof Lisowski
W styczniu br. Związek Nauczycielstwa Polskiego wystąpił do Minister Pracy
z wnioskiem o znowelizowanie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy
minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach
ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Obecnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin
ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą
sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania w porównaniu do tej samej
grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych
i/lub doraźnych zastępstw.
