Prezentujemy raport „Wynagrodzenia polskich nauczycieli. Porównanie z krajami EU i zarobkami pracowników o podobnych kwalifikacjach w Polsce”.
To publikacja Fundacji Naukowej Evidence Institute oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego, której celem jest popularyzacja wyników badań dotyczących edukacji i rynku pracy (październik 2022):
https://znp.edu.pl/assets/uploads/2022/10/POLICY-NOTE-3-2022-wynagrodzenia.pdf
Początkujący nauczyciele w Polsce uzyskują jedne z najniższych wynagrodzeń w Unii Europejskich w porównaniu siły nabywczej wynagrodzeń pedagogów. Co więcej, wzrost wynagrodzenia związany ze stażem i kolejnymi stopniami awansu zawodowego daje polskim nauczycielom niższy wzrost siły nabywczej niż w większości krajów EU. Oceniając pozycję nauczycieli na krajowym rynku pracy, ich zarobki są znacznie niższe niż wśród pracowników o podobnych kwalifikacjach. Różnica ta była najmniejsza w latach 2010-2012 roku i od tego czasu systematycznie rośnie, ale w ciągu ostatnich 20 lat nauczycielskie wynagrodzenia zawsze były niższe niż średnie wynagrodzenia specjalistów z wyższym wykształceniem w całości gospodarki.
Czynniki finansowe nie nakłaniają do pozostania nauczycielem i zachęcają pedagogów do zmiany zawodu. Ostatni wzrost inflacji dodatkowo nasilił te zjawiska, skutkując znaczącym spadkiem wynagrodzeń realnych (siły nabywczej pensji nauczycielskich).
Niska satysfakcja z pracy, spowodowana ostatnimi wydarzeniami, w połączeniu z relatywnie niskimi płacami wpływają na malejące zainteresowanie młodych osób zawodem nauczyciela.
Bez radykalnych zmian w wynagrodzeniach i warunkach pracy będzie to negatywnie oddziaływać na jakość systemu edukacji w nadchodzących dekadach i może pogłębić kryzys w jakim znajduje się edukacja w wyniku doświadczeń ostatnich lat (reforma oświaty, strajk nauczycieli, zamknięcie szkół związane z COVID19).
Gwałtowny wzrost inflacji w 2022 roku znacząco obniżył wartość realną wynagrodzeń m.in. nauczycieli. Wyższe ceny zmniejszają siłę nabywczą wynagrodzeń pozostających na podobnym poziomie nominalnym lub rosnących wolniej niż ceny. Ostatni wzrost wynagrodzeń nauczycieli miał miejsce w maju 2022 roku (średni wzrost nominalnego wynagrodzenia wyniósł około 4,4 proc.7).
Na podstawie danych oraz prognoz Narodowego Banku Polskiego możliwe jest przeanalizowanie zmian zachodzących w zawodach nauczycieli w ostatnim roku. Według NBP inflacja w sierpniu 2022 roku wyniosła 16,1 proc., a prognoza na pierwszy kwartał 2023 roku przewiduje wartość inflacji na poziomie 18,8 proc.
Tabela 1 (w raporcie) pokazuje różne scenariusze wzrostu wynagrodzeń realnych nauczycieli w zależności od zmian w poziomie nominalnym pensji. Założono brak wzrostu, rozważane przez rząd podwyżki o 7 lub 9 proc. oraz proponowane przez ZNP podwyżki o 20 proc. Podwyżki proponowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki nie zatrzymają znaczącego spadku realnych wynagrodzeń nauczycieli względem stycznia 2022 roku. Utrzymanie wynagrodzeń na poziomie tych po podwyżce w maju 2022 roku sprawiłoby, że wynagrodzenia nauczycieli byłyby – po uwzględnieniu inflacji – o 10-12 proc. niższe niż w roku ubiegłym. W przypadku poparcia propozycji ZNP o podwyższeniu pensji nauczycieli o 20 proc., realny wzrost kształtowałby się w przedziale od 5 do 8 proc. Niższe podwyżki spowodują spadek realnych pensji nauczycieli, a zapewne pogłębią też różnice w stosunku do innych zawodów wykonywanych przez osoby o podobnych kwalifikacjach.
