Urszula Woźniak: Nowelizacja Karty Nauczyciela – krok w dobrą stronę, ale to nie jest remedium na problemy 9 kwietnia 2025, GŁOS NAUCZYCIELSKI

Projekt zmian w Karcie Nauczyciela, o którym rozmawiamy, konsumuje jedną czwartą postulatów podnoszonych przez ZNP. To jest ważny projekt i zawiera wiele ważnych zapisów, natomiast nie stanowi remedium na to, co się dzieje w edukacji. Najważniejsza jest poprawa warunków płacy i pracy nauczycieli, bo inaczej młodzi nie będą chcieli pracować w tym zawodzie. Mamy w tej chwili najwyższą średnią wieku w zawodzie nauczyciela w Europie, za nami jest tylko Portugalia.

Z Urszulą Woźniak, wiceprezes ZG ZNP, rozmawia Jarosław Karpiński

Do konsultacji publicznych trafił projekt MEN w sprawie zmian w Karcie Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. W uzasadnieniu napisano, że jest on odpowiedzią na postulaty zgłaszane m.in. przez stronę związkową podczas obrad Zespołu do spraw pragmatyki zawodowej nauczycieli. Na ile ten projekt realizuje postulaty zgłaszane przez ZNP?

– To oczywiście krok w dobrą stronę. Natomiast projekt jest obszerny i wymaga szczegółowej analizy. Widać, że przepisy, które nie generują kosztów dla budżetu państwa, wejdą w życie od 1 września, a te, które niosą za sobą konsekwencje finansowe, będę wchodziły w życie od 1 stycznia 2026 r. Ze wstępnej analizy wynika, że projekt realizuje zgłoszone przez nas postulaty, ale już widać, że częściowo. Tak na pół gwizdka. Widzimy bowiem pewne istotne braki.

Jakie?

– Na pewno należałoby zawrzeć w tych przepisach definicję nauczyciela początkującego, by odróżnić go od nauczyciela rozpoczynającego pracę w zawodzie. Bo tutaj jest istotna różnica, która może później rzutować na interpretację przepisów.

Tak samo jest z godzinami ponadwymiarowymi. Proponowany przepis jest dla nas niejasny i może podlegać różnym interpretacjom. Jeżeli chodzi o godziny ponadwymiarowe rozliczane w tygodniu, kiedy są święta albo rozpoczynają się zajęcia w środku tygodnia, nie mamy uwag. Tutaj został przeniesiony zapis z rozporządzenia ministra dla szkół resortowych, zgodnie z naszym postulatem.

Natomiast istotne dla nas jest, żeby było wiadomo, za które niezrealizowane godziny ponadwymiarowe nauczyciel będzie miał prawo do wynagrodzenia. Z zapisów projektu nie do końca to wynika. Chodzi o precyzję w tworzeniu prawa. Bo np. w przypadku nauczania indywidualnego, kiedy dziecko nie przyjdzie na lekcję, a nauczyciel jest gotowy do pracy, to powinien dostać wynagrodzenie, ale nie jest to jednoznacznie zapisane. Mamy przecież nie tylko nauczanie indywidualne, które wynika z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Mamy też zindywidualizowane ścieżki kształcenia, które wynikają z opinii. Mamy szkoły muzyczne, w których nauczyciele prowadzą indywidualną naukę np. gry na skrzypcach. Trzeba to doprecyzować.

Czyli, jak to często bywa, diabeł tkwi w szczegółach. Jakie jeszcze uwagi ZNP ma do projektu MEN?

– Wiele przepisów wymaga doprecyzowania i będziemy to podnosić w naszej opinii do projektu ustawy. Nasze zdziwienie wzbudził np. casus odprawy emerytalnej. Nauczyciele mieliby – według nowych przepisów – sześciomiesięczną odprawę, tak jak to jest w przypadku pracowników samorządowych, i o to zabiegaliśmy. Ale równocześnie zapisano, że jeśli z nauczycielem zostałby rozwiązany stosunek pracy z art. 20 KN (przeniesienie w stan nieczynny np. w sytuacji likwidacji szkoły), to należałaby mu się tylko połowa odprawy za zwolnienie w przypadku zbiegu tych dwóch odpraw.

Nie było o tym nawet mowy na posiedzeniu grupy roboczej ds. emerytur nauczycieli. Była mowa o sześciomiesięcznej odprawie w przypadku zwolnienia. A jeżeli nauczyciel w czasie wypowiedzenia zdecydowałby się przejść na emeryturę, to otrzymywałby też odprawę emerytalną. A więc dostawałby dwie odprawy.

Różnicę będzie widać na koncie.

– Tak. Nauczyciele będą mogli za to otrzymać dwie odprawy, gdy pracują w kilku szkołach. Do tej pory mogli otrzymać jedną. To rozwiązanie jest więc akurat na plus. Jest to dla nas istotne, bo nauczyciele szczególnie na terenach wiejskich pracują często w dwóch, trzech, a nawet czterech szkołach.

Na co jeszcze zwróciła Pani uwagę?

– Jeżeli chodzi np. o zapisy w sprawie doraźnych zastępstw, zgodnie z którymi nie będzie można wysyłać na takie zastępstwa nauczycieli bibliotekarzy, specjalistów, jeżeli w tym czasie realizują swoje obowiązki, to jest tam pewna furtka. Otóż w szczególnych przypadkach można ich będzie wysłać na zastępstwo, ale trzeba im za to zapłacić. Natomiast oni muszą dodatkowo wykonać te swoje obowiązki po czasie pracy. I to jest w porządku.

Natomiast jest tam też inny zapis, który mówi, że na bezpłatne zastępstwo dyrektor będzie mógł wysłać nauczyciela, który w tym czasie nie będzie miał zajęć z klasą, bo np. klasa pojechała na wycieczkę, a nauczyciel został w szkole. Wtedy za czas pracy na zastępstwie nie dostawałby wynagrodzenia.

Oprócz tego uważamy, że w świetle głośnego orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawie godzin nadliczbowych w tym projekcie powinny się znaleźć rozwiązania w duchu tego wyroku. Należy zatem wpisać do Karty Nauczyciela, że nauczyciele są wynagradzani za nadgodziny, tak jak wszystkie inne zawody.

Co z nagrodami jubileuszowymi? Nauczyciele czekają na podwyższenie tej za 40 lat pracy i wprowadzenie nagrody za 45 lat.

– Jest bardzo wiele pytań od nauczycieli na temat wyższych nagród za 40 lat pracy i tej nowej nagrody za 45 lat pracy. Proponowany przepis wskazuje, że nagrodę na nowych zasadach otrzymają nauczyciele, którzy nabędą prawo do „jubileuszówki” po 1 stycznia 2026 r. Dopiero wtedy zacznie obowiązywać ten przepis. Nie można więc ubiegać się o nagrodę wstecz. To ważna informacja dla wielu nauczycieli.

Przypomnijmy, że ten projekt nie uwzględnia innych ważnych postulatów środowiska. Nie ma tam np. mowy o likwidacji tzw. godzin czarnkowych, o podniesieniu minimalnej kwoty dodatków za wychowawstwo…

– Nie ma też, niestety, mowy o podniesieniu dodatku za trudne warunki pracy. Ale jeśli chodzi o tzw. godziny dostępności, to uważam, że absolutnie MEN powinno wycofać się z tego zapisu. Tym bardziej, że z postulatem likwidacji tych godzin zgadzają się też organy prowadzące oraz wielu rodziców.

Wracając jeszcze do postulatów zgłaszanych przez ZNP podczas prac grup roboczych – ten projekt nie odpowiada m.in. na oczekiwania w sprawie przywrócenia urlopów dla poratowania zdrowia w kontekście emerytury stażowej czy dotyczące postępowań dyscyplinarnych.

– Ujmę to tak – projekt zmian w Karcie Nauczyciela, o którym rozmawiamy, konsumuje jedną czwartą postulatów podnoszonych przez ZNP. To jest ważny projekt i zawiera wiele ważnych zapisów, natomiast nie stanowi remedium na to, co się dzieje w edukacji.

Najważniejsza jest poprawa warunków płacy i pracy nauczycieli, bo inaczej młodzi nie będą chcieli pracować w tym zawodzie. Mamy w tej chwili najwyższą średnią wieku w zawodzie nauczyciela w Europie, za nami jest tylko Portugalia.

Natomiast część naszych postulatów – np. w sprawie likwidacji spłaszczenia płac czy w sprawie dodatku za trudne warunki pracy – można uregulować w rozporządzeniach. Rozumiemy, że może nie wszystko musi być uregulowane w tym samym czasie, ale są sprawy ważne i ważniejsze.

Zwrócę uwagę np. na świadczenia kompensacyjne. W projekcie zmian w KN i innych ustawach jest mowa, ale wyłącznie o rozszerzeniu grupy uprawnionych, natomiast nie ma mowy o wydłużeniu obowiązywania kompensówek o 10 lat – do 2042 r., zgodnie z obietnicą premiera Donald Tuska złożoną podczas XLIII Krajowego Zjazdu Delegatów ZNP. Wystąpiliśmy niedawno do Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, ministry rodziny, pracy i polityki społecznej, z wnioskiem, aby resort przedstawił projekt zmian wydłużających działanie kompensówek.

Na koniec zmieńmy temat i porozmawiajmy o oczekiwaniach samorządów w sprawie tzw. uelastycznienia sieci szkół w związku z niżem demograficznym. Przy okazji jest mowa o planach zmniejszania wiejskich podstawówek tylko do klas I-III przy równoczesnym dowożeniu starszych dzieci do większych miejscowości. Co Pani o tym sądzi?

– Myślę, że wszystko zależy od tego, w jaki sposób zostałoby to ujęte w ramy prawa. Na pewno likwidacja szkół nie jest niczym dobrym. Ale kiedy mamy kilka albo kilkanaścioro dzieci w całej szkole, to powstaje problem, wszystko jest zaburzone. Sam pomysł, aby zrobić tak, jak to było przy gimnazjach, że jest dobrze wyposażona szkoła, w której uczą dobrzy nauczyciele, i uczniowie od czwartej lub piątej klasy są do niej dowożeni, a młodsze dzieci z klas I-III, a może I-IV – bo słyszałam o różnych koncepcjach – uczą się w małej, wiejskiej podstawówce, niekoniecznie jest złym pomysłem. To lepsze niż zamykanie wiejskich placówek.

Według mojej wiedzy samorządy chcą jednak, żeby funkcjonowała szkoła „matka” i jej mniejsze filie na wsiach. Zgodnie z tym pomysłem zarządzałby tą szkołą i jej np. sześcioma, siedmioma czy nawet ośmioma filiami jeden dyrektor. Pojawiają się więc pytania i wątpliwości. Dotyczą one m.in. braku nadzoru pedagogicznego, ale także zakresu odpowiedzialności. Tu widzę zagrożenia.

Wiem, że samorządy mają też takie pomysły, by łączyć biblioteki publiczne z bibliotekami szkolnymi, co też nam się nie podoba. Z tego, co mi wiadomo, resort kultury nie chce się na to zgodzić.

Podczas ostatniego spotkania komisji wspólnej rządu i samorządu rozmawiano m.in. o zmianach w zakresie limitów liczby uczniów w oddziałach, o zarządzaniu siecią szkół, dotowaniu szkół niesamorządowych, o tym, że brakuje środków na finansowanie zadań oświatowych. To ważne tematy. Dziwi mnie jednak, że samorządy nie potrafią policzyć, ile tych środków brakuje, i mówią że od 40 do 45 mld zł. Kwota 5 mld jednak robi różnicę. Z dużym zdziwieniem zareagowałam, jak minister finansów stwierdził, że oczywiście nie ma dodatkowych środków dla samorządów, ale uwaga, MEN będzie myślało nad takimi zmianami, które pozwolą samorządom zaoszczędzić środki.

Czyli jak zwykle oszczędzić na oświacie?

– Już się boję, co będzie. Te słowa mogą wywoływać niepokój.

Dziękuję za rozmowę.

Wywiad ukazał się w Głosie Nauczycielskim nr 13 z 31 marca br.

We wtorek mija 6 rocznica jednego z największych strajków w historii polskiej oświaty. Niestety problem wynagrodzeń nauczycieli nadal pozostaje nierozwiązany 8 kwietnia 2025, GŁOS NAUCZYCIELSKI

Dokładnie 8 kwietnia 2019 r. rozpoczął się ogólnopolski strajk w oświacie – największy w ostatnich dekadach, a może nawet największy w historii polskiej szkoły. We wtorek mija 6 lat od tamtego wydarzenia, które odcisnęło ogromne piętno na całym środowisku nauczycielskim. Niestety wiele postulatów strajkujących, na czele z tymi płacowymi, nadal nie doczekało się realizacji po ich myśli.

Przypomnijmy, że w 2019 roku podjął decyzję o wejście w spór zbiorowy z rządem. W spór weszło ponad 15 tysięcy szkół, przedszkoli i placówek oświatowych, a  jego konsekwencją było przeprowadzenie w dniach 8 – 26 kwietnia 2019 strajku pracowników oświaty.

Związek zwracał uwagę, że był to strajk w trosce o jakość edukacji. Był to także strajk o historycznym znaczeniu, bo przystąpiła do niego zdecydowana większość nauczycieli i pracowników oświaty. Strajkowało 75 proc. szkół, przedszkoli i placówek, a pozostałe solidaryzowały się ze strajkującymi. Strajk stał się pokoleniowym doświadczeniem tysięcy polskich nauczycieli.

Strajk poprzedziły kilkudniowe rozmowy z rządem w ramach Rady Dialogu Społecznego, które trwały do późnych godzin wieczornych 7 kwietnia 2019 r. Niestety negocjacje zakończyły się fiaskiem.

Rząd nie zgodził się na spełnienie postulatów Związku Nauczycielstwa Polskiego i Forum Związków Zawodowych. Reprezentująca stronę rządową wicepremier Beata Szydło (PiS) podpisała jedynie porozumienie z przewodniczącym oświatowej “Solidarności” Ryszardem Proksą (radnym PiS w Ostrowcu Świętokrzyskim).

O dacie wybuchu strajku – 8 kwietnia 2019 r. – zdecydowało Prezydium ZG ZNP 4 marca ub.r. Decyzję o strajku poprzedziły referenda przeprowadzone wśród pracowników przedszkoli, szkół i innych placówek w całym kraju. Pracownicy 15 576 z nich podjęli wówczas decyzję o powstrzymaniu się od pracy.

Kluczowym postulatem strajkowym były znaczące podwyżki w oświacie. Protestujący domagali się jednak także poprawy warunków pracy, zwiększenia nakładów na edukację oraz rozwiązań, które poprawią jakość kształcenia i zapewnią szkolnictwu stabilizację.

Strajk spotkał się z szerokim odzewem społecznym. W pomoc dla protestujących angażowali się uczniowie, rodzice, niektórzy samorządowcy, artyści, ludzie nauki, autorytety. Postulaty strajkowe pozostają aktualne, ponieważ nauczyciele w Polsce wciąż zarabiają zbyt mało.

Po 6 latach od strajku nauczyciele nie są już tacy sami. Magdalena Kaszulanis, rzeczniczka ZNP w rozmowie z portalem Strefa Edukacji podkreśliła, że strajk w 2019 roku stał się dla wielu nauczycieli punktem odniesienia.

– Po raz pierwszy jako grupa zawodowa doświadczyliśmy wtedy hejtu – i to w sposób, który był dla nas szokujący. Jak się później okazało, nie był to przypadkowy, lecz zorganizowany atak. To właśnie te wydarzenia sprawiają, że wspomnienie strajku wywołuje u wielu nauczycieli silne, negatywne emocje – wspomina rzeczniczka ZNP.

– Pomimo historycznie wysokich, ubiegłorocznych podwyżek sięgających 30 proc. – których skali nikt nie kwestionuje – wynagrodzenia wciąż pozostają na tyle niskie, że zawód nauczyciela nie cieszy się zainteresowaniem młodych ludzi. W dłuższej perspektywie skutki tego kryzysu są dwojakie: doświadczeni nauczyciele odchodzą ze szkół, a młodych chętnych do pracy w zawodzie wciąż brakuje – wskazuje Magdalena Kaszulanis.

 

 

Co wiesz o ZNP? ZNP to darmowe szkolenia i webinaria, ZG ZNP

 

Nauczyciele dostaną w kwietniu dodatek waloryzacyjny do pensji wraz z wyrównaniem od stycznia 2025 1 kwietnia 2025, GŁOS NAUCZYCIELSKI

Na konta nauczycieli wpływają już wyrównania wynagrodzeń po 5 proc. waloryzacji zapisanej w budżecie i uregulowanej w rozporządzeniu płacowym. Zaskoczeń nie ma. Zgodnie z decyzją MEN nauczyciele dostaną w kwietniu dodatkowo od 717 do 888 zł brutto do pensji zasadniczej, zależnie od stopnia awansu (wyrównanie za trzy miesiące od stycznia). Wyrównanie obejmuje godziny ponadwymiarowe, zastępstwa  i dodatki. 

Przypomnijmy, że dopiero po konferencji prasowej i apelu ZNP (17 marca) – minister Nowacka ogłosiła (19 marca), że podpisała rozporządzenie płacowe i skierowała je do publikacji w Dzienniku Ustaw (tego samego dnia zostało opublikowane). Po opublikowaniu rozporządzenia samorządy mogły przystąpić do przygotowania wypłat.

Zgodnie z rozporządzeniem  minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli wzrosło o 5 proc., czyli o od 239 zł do 296 zł brutto, zależnie od stopnia awansu zawodowego i grupy zaszeregowania. Nauczyciele otrzymają wyrównanie z mocą wsteczną od 1 stycznia.

Zgodnie z art. 30 ust. 11 Karty Nauczyciela podwyższone wynagrodzenia powinny być wypłacone z wyrównaniem w ciągu maksymalnie trzech miesięcy od opublikowania ustawy budżetowej na dany rok. Ustawa budżetowa na 2025 r. została ogłoszona 20 stycznia.

Zatem 1 kwietnia nauczyciele powinni otrzymać podwyższone wynagrodzenia, a najpóźniej 20 kwietnia wyrównanie za styczeń, luty i marzec. Większość z nich zapewne otrzyma wyrównanie razem z kwietniową pensją.

W pierwszej grupie zaszeregowania – czyli nauczycieli magistrów z przygotowaniem pedagogicznym – wzrost wynagrodzenia zasadniczego wynosi:

>> 245 zł dla nauczycieli początkujących,

>> 253 zł dla mianowanych,

>> 296 zł dla dyplomowanych.

W przypadku drugiej grupy, gdzie zaliczają się m.in. licencjaci oraz nauczyciele bez pełnych kwalifikacji pedagogicznych, wzrost wynagrodzeń wygląda następująco:

>> 239 zł dla początkujących,

>> 246 zł dla mianowanych,

>> 257 zł dla dyplomowanych

Dodajmy, że w przesłanej opinii do projektu rozporządzenia płacowego ZNP zwracał m.in. uwagę, że płaca minimalna wzrosła w 2025 r. o 7,8 proc. a pensje nauczycieli jedynie o 5 proc. „Pensja nauczyciela początkującego to wzrost o 245 zł, a dyplomowanego to wzrost o 296 zł. Natomiast wzrost płacy minimalnej wyniósł 366 zł” – wskazywał Związek.

A więc wynagrodzenie minimalne nauczyciela początkującego mającego przygotowanie pedagogiczne, wynosi od 1 stycznia br. 5 tys. 153 zł – niewiele więcej niż wynosi minimalna płaca (od 1 stycznia br. to 4 tys. 666 zł brutto). Dokładnie różnica ta wynosi – 487 złotych brutto.

„Ubiegłoroczne podwyższenie wynagrodzeń nauczycieli o 30 i 33 proc. było konieczne i godnościowe, mimo to wynagrodzenia nauczycieli nie osiągnęły nawet poziomu z 2013 r. żeby utrzymać wynagrodzenia nauczycieli na poziomie realnego wzrostu konieczna byłaby podwyżka o co najmniej 10 proc.” – podkreślał ZNP w swojej  opinii do projektu rozporządzenia płacowego dotyczącego stawek w 2025 r.

Kolejnym problemem jest utrzymujące się spłaszczenie stawek wynagrodzenia zasadniczego. ZNP domagał się takiego ustalenia wysokości stawek, które będzie uwzględniało różnicę wynikającą z posiadania stopnia awansu zawodowego (mianowany/dyplomowany) oraz posiadanego wykształcenia.

„Wysokość podwyżki wynagrodzenia nauczycieli w 2025 r. związana jest z możliwościami finansowymi budżetu państwa, które uwzględniają procedurę nadmiernego deficytu i obowiązującą stabilizującą regułę wydatkową” – argumentowało z kolei Ministerstwo Edukacji.

MEN: Samorządy mają pieniądze na oświatę

Warto zwrócić uwagę, że podczas ostatniego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego Ministerstwo Edukacji Narodowej poinformowało o korzystnej sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

„W ostatnich latach część oświatowa subwencji ogólnej była sukcesywnie powiększana. W związku z nowym systemem finansowania każdy samorząd otrzyma wyższe dochody niż w roku poprzednim. Należy zauważyć, że łączny skutek finansowy wynikający z nowej ustawy o dochodach JST był dla samorządów pozytywny i oznaczał zwiększenie ich dochodów o 24,8 mld zł w roku 2025 w stosunku do obowiązującego systemu, a w perspektywie najbliższej dekady szacowano, że dochody JST wzrosną o ponad 345 mld zł” – napisał resort w komunikacie.

„Łączna kwota potrzeb oświatowych w 2025 r. wynosi 102,6 mld zł i jest wyższa w stosunku do sumy kwot części oświatowej subwencji ogólnej zaplanowanej w ustawie budżetowej na rok 2024 i kwoty dotacji celowej na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego (razem 92 mld zł) o 10,5 mld zł, tj. o 11,4%.” – wskazano.

(GN)

Koszty dojazdu do ucznia objętego nauczaniem indywidulanym - informacja

Informujemy, że na prośbę członków ZNP zadaliśmy pytanie dyrektorom szkół i zespołów szkolno – przedszkolnych – gminnych jednostek oświatowych – dot. rozliczania kosztów tzw. podróży służbowej za dojazd do uczniów objętych indywidualnym nauczaniem.

Za dojazd do ucznia objętego nauczaniem indywidualnym, z którym nauczyciele prowadzą zajęcia w innej miejscowości niż wymieniona jako miejsce pracy w podstawie zatrudnienia (w umowie o pracę lub akcie mianowania) albo miejsce realizacji nauczania indyw. nie jest ich stałym miejscem pracy należy się zwrot kosztów dojazdu.

Otrzymaliśmy odpowiedzi, że (jeżeli jest taka sytuacja w placówce) nauczyciele otrzymują zwrot kosztów przejazdu.

 

Nagroda jubileuszowa za 45 lat pracy, korzystniejsze odprawy emerytalne, poprawienie przepisów o wynagradzaniu za godziny ponadwymiarowe. Projekt zmian w KN trafił do konsultacji publicznych 24 marca 2025, GŁOS NAUCZYCIELSKI

Wprowadzenie nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy (400 proc. wynagrodzenia) i podwyższenie jubileuszówki za 40 lat pracy (300 proc.), korzystniejsze odprawy emerytalne, poprawienie przepisów o wynagradzaniu nauczycieli za godziny ponadwymiarowe – to tylko niektóre z planowanych przez MEN zmian w Karcie Nauczyciela. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw trafił właśnie do uzgodnień, opiniowania oraz konsultacji społecznych. Wiele zapisów projektu realizuje postulaty zgłoszone przez ZNP podczas prac ministerialnego zespołu ds. pragmatyki. 

Wprowadzenie nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy (400 proc. wynagrodzenia) i podwyższenie jubileuszówki za 40 lat pracy (300 proc.), korzystniejsze odprawy emerytalne, poprawienie przepisów o wynagradzaniu nauczycieli za godziny ponadwymiarowe – to tylko niektóre z planowanych przez MEN zmian w Karcie Nauczyciela. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw trafił właśnie do uzgodnień, opiniowania oraz konsultacji społecznych. Wiele zapisów projektu realizuje postulaty zgłoszone przez ZNP podczas prac ministerialnego zespołu ds. pragmatyki.

„Celem projektu ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw jest podniesienie prestiżu zawodu nauczyciela przez zapewnienie nauczycielom korzystniejszych niż obecnie rozwiązań zawartych w pragmatyce zawodowej nauczycieli, w szczególności w zakresie wynagradzania, czasu pracy i ochrony stosunku pracy. Ponadto zachodzi potrzeba doprecyzowania niektórych przepisów pragmatyki zawodowej w celu wyeliminowania przypadków ich niewłaściwego stosowania” – napisano m.in. w Ocenie Skutków Regulacji.

W projekcie oprócz zmian w ustawie Karta Nauczyciela zaproponowano także zmiany w ustawie o systemie oświaty, ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych oraz w ustawie o Systemie Informacji Oświatowej.

Jak wynika z uzasadnienia do projektu, jest on odpowiedzią na postulaty zgłaszane m.in. przez stronę związkową na posiedzenia Zespołu do spraw pragmatyki zawodowej nauczycieli.  W zdecydowanej większości są to postulaty ZNP – zgłoszone jeszcze w grudniu 2023 r. i ponownie przestawione ministerstwu edukacji wraz z propozycjami zmian legislacyjnych podczas prac Zespołu ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli (grup roboczych).

Propozycje zawarte w projekcie dotyczą m.in.:

>> podwyższenia wysokości odpraw w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;

>> rozszerzenia uprawnień nauczycieli w zakresie nagrody jubileuszowej;

>> rozszerzenia grupy nauczycieli uprawnionych do świadczenia kompensacyjnego;

>> doprecyzowania i ujednolicenia dla nauczycieli szkół samorządowych i rządowych zasad rozliczania i wynagradzania za godziny ponadwymiarowe;

>> ujednolicenia pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu z pensum nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe;

>> skrócenia okresu zatrudnienia nauczyciela rozpoczynającego pracę w szkole, na podstawie umowy o pracę na czas określony z dwóch lat szkolnych do jednego roku szkolnego;

>> umożliwienia nauczycielom, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Ponadto projekt ustawy zawiera uregulowania kwestii ochrony przedemerytalnej w jednolity sposób dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania oraz nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, z uwzględnieniem warunków wynikających z organizacji pracy szkoły.

W projekcie ustawy proponuje się wprowadzenie następujących rozwiązań w ustawie – Karta Nauczyciela (opisano je w 20 punktach):

>> rozszerzenie uprawnień nauczycieli w zakresie nagrody jubileuszowej – wysokość nagrody za 40 lat pracy proponuje się podwyższyć z 250% do 300% wynagrodzenia miesięcznego. Ponadto proponuje się wprowadzenie nagrody jubileuszowej dla nauczycieli za 45 lat pracy w wysokości 400% wynagrodzenia miesięcznego;

>> korzystniejsze ukształtowanie odpraw przysługujących nauczycielom w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne – proponuje się, aby w tych przypadkach nauczycielowi przysługiwała jednorazowa odprawa w wysokości: dwumiesięcznego wynagrodzenia – po 10 latach pracy, trzymiesięcznego wynagrodzenia – po 15 latach pracy, sześciomiesięcznego wynagrodzenia – po 20 latach pracy;

>> ujednolicenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli praktycznej nauki zawodu z tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin zajęć nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe – proponuje się aby obydwie grupy nauczycieli obowiązywał taki sam tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, tj. 18 godzin tygodniowo;

>> uregulowanie w ustawie – Karta Nauczyciela przypadków, w których nauczyciel zachowuje albo traci prawo do wynagrodzenia za przydzielone ale niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, oraz uregulowanie w jednolity sposób dla nauczycieli szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej sposobu ustalania liczby godzin ponadwymiarowych w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub dni ustawowo wolne od pracy, oraz w tygodniach, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w środku tygodnia.

>> wyeliminowanie przypadków przydzielania nauczycielom zastępstw za nieobecnych nauczycieli do realizacji w czasie, w którym powinni oni realizować zajęcia w ramach obowiązującego ich tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, poprzez wyraźne wskazanie, że godziny doraźnych zastępstw nie mogą być realizowane w czasie realizacji przez nauczyciela zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz ustalonych w planie zajęć tego nauczyciela, z wyjątkiem przypadku, gdy z przyczyn dotyczących szkoły w danym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować zajęć wynikających z obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.

>> umożliwienie nauczycielom, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową;

>> skrócenie okresu zatrudnienia nauczyciela początkującego posiadającego wymagane kwalifikacje na podstawie umowy o pracę na czas określony z dwóch lat szkolnych do jednego roku szkolnego. Po upływie tego okresu, po spełnieniu warunków określonych w ustawie – Karta Nauczyciela, nauczyciel ten będzie zatrudniany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (…)

>> doprecyzowanie obowiązków mentora określonych w art. 9ca ust. 12 pkt 4 i 5 ustawy – Karta Nauczyciela w zakresie wymiaru zajęć, które mentor prowadzi w obecności nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela i zajęć prowadzonych przez tego nauczyciela, a obserwowanych przez mentora. Mentor zostanie również włączony do składu komisji, o której mowa w art. 9fa ust. 5 ustawy – Karta Nauczyciela, w obecności której w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela nauczyciel, który w tym okresie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, jest obowiązany przeprowadzić zajęcia w wymiarze 1 godziny;

>> doprecyzowanie art. 6a ust. 8a pkt 9 ustawy – Karta Nauczyciela przez wskazanie, że uzasadnienie oceny pracy nauczyciela powinno zawierać uzasadnienie dokonanej oceny poziomu spełnienia każdego kryterium oceny pracy nauczyciela, które miało zastosowanie do oceny pracy tego nauczyciela;

>> uregulowanie w ustawie – Karta Nauczyciela kwestii ochrony przedemerytalnej w jednolity sposób dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania oraz nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, z uwzględnieniem warunków wynikających z organizacji pracy szkoły. Co do zasady, nie będzie można wypowiedzieć stosunku pracy nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (…)

>> wyłączenie możliwości powierzania przez wojewodów kuratorom oświaty, w oparciu o art. 20 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2023 r. poz. 190, z późn. zm.), prowadzenia należących do właściwości wojewody spraw dotyczących powoływania i odwoływania komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli, funkcjonowania tych komisji oraz nadzoru nad pracą rzeczników dyscyplinarnych, określonych w rozdziale 10 ustawy – Karta Nauczyciela;

>> wydłużenie terminu na dokonanie oceny pracy nauczyciela w przypadkach, o których mowa w art. 6a ust. 1db, 1dc, 1df i 1dg ustawy – Karta Nauczyciela, tj. w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, przeniesienia do innej szkoły lub udzielenia urlopu bezpłatnego – proponuje się wydłużenie tego terminu z 21 dni do 30 dni roboczych;

>> zmiany o charakterze doprecyzowującym w zakresie oceny pracy nauczycieli, awansu zawodowego oraz zatrudniania nauczycieli w tym:

1. doprecyzowanie przepisów dotyczących dokonywania oceny pracy po rozwiązaniu lub wygaśnięciu stosunku pracy albo przeniesieniu do innej szkoły, w przypadkach gdy nauczyciel miał ustaloną ocenę pracy we wcześniejszych miesiącach.

2. zmianę okresu, za jaki jest dokonywana ocena pracy nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego, jeżeli w okresie ostatnich 3 lat pracy przez część tego okresu realizował zadania na stanowisku nauczyciela, a w pozostałym okresie zajmował stanowisko dyrektora szkoły, czasowo pełnił obowiązki dyrektora szkoły lub pełnił w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy.

3. określenie w ustawie – Karta Nauczyciela, że nauczyciel początkujący, zatrudniony w więcej niż jednej szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami oraz nauczyciel początkujący zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć na podstawie art. 10 ust. 3 odbywają przygotowanie do zawodu nauczyciela w szkole wskazanej przez nauczyciela jako podstawowe miejsce zatrudnienia,

4. doprecyzowanie art. 10 ust. 7 ustawy – Karta Nauczyciela określającego przypadki, w jakich można zatrudnić nauczyciela na podstawie umowy o pracę na czas określony, przez enumeratywne wyliczenie w tym przepisie nauczycieli, którzy mogą być zatrudnieni na jego podstawie, tj. nauczyciele początkujący, nauczyciele mianowani i nauczyciele dyplomowani;

>> uregulowanie w ustawie – Karta Nauczyciela szczegółowych warunków obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw w jednolity sposób dla nauczycieli szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej;

>> zmianę przesłanki przydzielenia nauczycielowi godzin ponadwymiarowych. Obecnie art. 35 ust. ustawy – Karta Nauczyciela stanowi, że nauczyciel może być zobowiązany do pracy w godzinach ponadwymiarowych tylko w szczególnych przypadkach podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, co powoduje wśród dyrektorów szkół wątpliwości, czy możliwość ta dotyczy tylko nauczycieli, którzy w swojej pracy realizują program nauczania. Proponuje się, aby nauczyciela można było zobowiązać do pracy w godzinach ponadwymiarowych w szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły;

>> umożliwienie przydzielania nauczycielom praktycznej nauki zawodu i nauczycielom teoretycznych przedmiotów zawodowych godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, ale wyłącznie za zgodą tych nauczycieli;

>> przesunięcie terminu wypłaty składników wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac – składniki te będą wypłacane miesięcznie lub jednorazowo z dołu do piątego dnia miesiąca, następującego po miesiącu, za który przysługuje to wynagrodzenie;

>> doprecyzowanie art. 42 ust. 7 pkt 1 ustawy – Karta Nauczyciela upoważniającego organ prowadzący szkołę do określenia zasad rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego, tak aby nie było wątpliwości, iż odnosi się on wyłącznie do nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tych nauczycieli tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych,

>> doprecyzowanie przepisów art. 49 ustawy – Karta Nauczyciela w zakresie sposobu ustalania środków na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, przewidzianych w budżetach wojewodów – będą one wyodrębniane w wysokości proporcjonalnej do liczby nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy – Karta Nauczyciela, zatrudnionych na obszarze województwa;

>> doprecyzowanie przepisu określającego warunki nabycia prawa do pierwszego urlopu dla poratowania zdrowia, tak aby nie rodził on wątpliwości interpretacyjnych.  Art. 73 ust. 4 ustawy – Karta Nauczyciela stanowi, iż okres 7-letniej pracy w szkole, uzasadniający prawo do urlopu, powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia. Sformułowanie „bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia” rodzi w praktyce wątpliwości interpretacyjne i bywa przyczyną ustalania 7-letniego okresu pracy w szkole w niewłaściwy sposób, powodując tym samym, że od nauczycieli wymagany jest dłuższy okres pracy w szkole niż 7 lat.

W projekcie ustawy proponuje się również zmiany innych ustaw:

>> ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych i w tym zakresie proponuje się rozszerzenie grupy nauczycieli uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego o nauczycieli, którzy dotychczas nie byli uprawnieni do tego świadczenia, tj. o nauczycieli publicznych i niepublicznych placówek oświatowo-wychowawczych, centrów kształcenia zawodowego oraz branżowych centrów umiejętności, placówek artystycznych, bibliotek pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli i kolegiów pracowników służb społecznych, a także nauczycieli zatrudnionych w okręgowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 978, z późn. zm.),

>> ustawy – Prawo oświatowe i w tym zakresie proponuje się:

1. umożliwienie przedłużenia powierzenia stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na kolejny okres, o którym mowa w art. 63 ust. 21 ustawy – Prawo oświatowe, bez konieczności przeprowadzenia konkursu,

2.rozszerzenie zakresu danych rejestrowych wykorzystywanych w monitoringu karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych o dane z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z jednoczesnym poszerzeniem uzyskiwanych danych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Systemu Informacji Oświatowej;

>> ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej.

Większość zmian ma wejść w życie z dniem 1 września 2025 r. Kilka miesięcy później – z dniem 1 stycznia 2026 r. – rozszerzona ma zostać grupa nauczycieli uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego o nauczycieli, którzy dotychczas nie byli do niego uprawnieni.

Z kolei od 1 września 2026 r. ujednolicony ma być tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli praktycznej nauki zawodu z tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin zajęć nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe.

(GN)