Historia Związku Nauczycielstwa Polskiego
w powiecie wolsztyńskim
w powiecie wolsztyńskim
Część I
Początki ruchu związkowego w latach
1928 - 1939
1928 - 1939
Związek
Nauczycielstwa Polskiego – Oddział w Wolsztynie obchodził
w październiku 2005 roku niecodzienny jubileusz, a
mianowicie:
- 100-lecie
działalności ZNP w kraju,
- 85-lecie
działalności ZNP w Wielkopolsce,
- 77-lecie
działalności Oddziału Wolsztyńskiego ZNP.
Jest zatem
godna okazja, aby przybliżyć, przypomnieć tym najstarszym i tym
najmłodszym członkom naszego Związku dorobek naszej organizacji i
jej członków w ustawicznej i trudnej w każdym okresie walce o
poprawę warunków materialnych nauczycieli i pracowników oświaty
oraz wprowadzaniu nowoczesnych metod nauczania i wychowania, coraz
lepszych programów edukacyjnych i podręczników, a także zmagania
ZNP o poprawę bazy materialnej naszego szkolnictwa, szczególnie na
wsi.
Celem tego
opracowania jest ukazanie w zarysie początków ruchu związkowego na
ziemi wolsztyńskiej w okresie międzywojennym. W okresie tym
Wolsztyn był oddalony zaledwie 8 km od granicy niemieckiej, za którą
leżały rdzennie polskie ziemie (Babimojszczyzna). Wolsztyn był
siedzibą powiatu, którego powierzchnia wynosiła około 800 km2,
a ludność liczyła około 50 tysięcy osób. Powiat miał charakter
typowo rolniczy. Struktura ludności i ekonomiczno-społeczna była
dość skomplikowana.
Zaborcza polityka
kolonizatorów pruskich doprowadziła do przejęcia przez Niemców
wielu majątków ziemskich, dużych gospodarstw wiejskich oraz
niektórych zakładów przemysłowych (np. wytwórnia win i likierów,
browar) a także sklepów i magazynów rolno-spożywczych i
przemysłowych. Na wsi przeważała jednak polska wielka własność
ziemska. Jednocześnie widoczna była bardzo trudna sytuacja drobnego
chłopstwa a także sporej grupy ludzi bez ziemi i pracy.
Szkolnictwo polskie
było zaniedbane przez pruskie władze oświatowe i nastawione na
planową germanizację młodego pokolenia Polaków.
Po odzyskaniu
niepodległości w 1918 roku odbudowa oświaty i polskiego
szkolnictwa w powiecie wolsztyńskim przebiegała bardzo wolno
wskutek braku środków finansowych. Szczególnie odczuwały to
dzieci wiejskie.
W okresie
międzywojennym na terenie naszego powiatu było 59 szkół
powszechnych, ale tylko cztery z nich to pełne szkoły 7-klasowe
(SP-1, SP-2 w Wolsztynie, SP w Rakoniewicach i SP w Chobienicach).
Reszta to szkoły I i II stopnia. W Wolsztynie było czynne Gimnazjum
i Państwowe Seminarium Nauczycielskie (do sierpnia 1934 roku).
Działały dwie szkoły rolnicze dwuzimowe (dwuletnie) w Wolsztynie i
Tuchorzy oraz dwie szkoły przysposabiające do rzemiosła w
Wolsztynie i w Rakoniewicach. Na terenie powiatu nie było ani
jednego państwowego przedszkola, jedynie dwie ochronki prowadzone
przez siostry zakonne w Wolsztynie i w Rakoniewicach. W szkołach
pracowało wówczas 140 nauczycieli.
W takich oto
warunkach zaczął się rodzić ruch związkowy w Wielkopolsce i na
ziemi wolsztyńskiej. Trzeba wyraźnie podkreślić, że ruch
nauczycielski w Wielkopolsce, w tym na ziemi wolsztyńskiej,
kształtował się i rozwijał w znacznie trudniejszych warunkach niż
w pozostałych dzielnicach Polski. Brutalna polityka germanizacyjna,
zwalnianie polskich nauczycieli i zastępowanie ich przez zajadłych
hakatystów spowodowały, że w byłym zaborze pruskim działalność
związkowa była słaba. Dopiero po odzyskaniu niepodległości
nauczyciele Wielkopolski mogli tworzyć organizacje związkowe.
W okresie
międzywojennym w Wielkopolsce istniały dwie organizacje
nauczycielskie: Stowarzyszenie Chrześcijańsko-Narodowe Nauczycieli
Szkół Powszechnych, które w pierwszych latach niepodległości
Polski było jedyną organizacją związkową w powiecie wolsztyńskim
oraz Związek Nauczycielstwa Polskiego, którego pierwsze
Ognisko powstało w Rakoniewicach 26 maja 1920 r. z pierwotną nazwą
Związek Nauczycielstwa Szkół Powszechnych. Prezesem tego Ogniska
został nauczyciel Kazimierz Nowacji – kierownik SP w Ruchocicach,
późniejszy wieloletni kierownik Szkoły Powszechnej w Goździnie.
Ognisko to działało zaledwie dwa lata. W tym czasie pierwszym
prezesem Wielkopolskiego Okręgu ZNP by ł Franciszek Zych.
Założenie
pierwszego Ogniska Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół
Powszechnych w Wolsztynie nastąpiło w 1928 roku. Ognisko to
powstało z inspiracji wysokiej rangi działacza
społeczno-politycznego, cenionego i niekonwencjonalnego w działaniu
nauczyciela Seminarium Nauczycielskiego w Wolsztynie, Wiktora
Wandycza. Pragnąc założyć Ognisko związkowe w Wolsztynie, oparł
się na grupie młodych nauczycieli, którzy ukończyli wolsztyńskie
seminarium.
W marcu 1928 roku na
zebraniu z młodymi nauczycielami: Stefanem Zielińskim i Stefanem
Zygmańskim z Borui, Leonem Rogozińskim z Godziszewa i Janem
Dobrowolskim z Wolsztyna, którym przewodniczył Wiktor Wandycz,
postanowiono zorganizować otwarte spotkanie nauczycieli w salce
hotelu „Polonia” w Wolsztynie
W kilka tygodni
później odbyło się ponowne zebranie z udziałem około 50-ciu
nauczycieli. Część z nich to członkowie Stowarzyszenia
Chrześcijańsko-Narodowego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych,
pozostali zaś to nauczyciele niezrzeszeni. W zebraniu uczestniczyli
prezes Zarządu Okręgu Polskiego Związku Nauczycielstwa Szkół
Powszechnych w Poznaniu – Franciszek Zych i prezes Zarządu Okręgu
Stowarzyszenia Chrześcijańsko-Narodowego w Poznaniu – Sobolewski.
Uczestnicy spotkania wysłuchali założeń programowych obu
organizacji. Po ożywionej dyskusji 18-tu nauczycieli zawiązało
pierwsze Ognisko związkowe w Wolsztynie, którego pierwszym prezesem
został Wiktor Wandycz a sekretarzem Ogniska Stefan Zygmański. Warto
przypomnieć nazwiska pierwszych członków naszego Związku na ziemi
wolsztyńskiej:
1.
Wandycz Wiktor - prezes Ogniska, n-l Seminarium
Nauczycielskiego w Wolsztynie,
2.
Zygmański Stefan - sekretarz Ogniska, n-l SP w Borui,
3.
Bogusz Marian - n-l Seminarium Nauczycielskiego w Wolsztynie,
4.
Dobrowolskim Jan - n-l SP w Wolsztynie,
5.
Krysta Jan - n-l SP w Kiełpinach,
6.
Mączyński Józef - n-l SP w Perkowie,
7.
Mierzwicki Nikodem - n-l SP w Wolsztynie,
8.
Napieralski Cyryl - kierownik SP w Osłoninie,
9.
Nowacji Kazimierz - kierownik SP w Ruchocicach,
10.
Pierzchalski Alfons - n-l SP w Chobienicach,
11.
Paluszkiewicz Stanisława - n-lka SP w Chobienicach,
12.
Paluszkiewicz Maria - n-l SP w Chobienicach,
13.
Prządka Jan - n-l SP w Mochach,
14.
Rogozińskim Leon - kierownik SP w Godziszewie,
15.
Sturna Janina - n-lka SP w Rostarzewie,
16.
Sturny Antoni - n-l SP w Rostarzewie,
17.
Szałankiewicz Adolf - n-l Seminarium Nauczycielskiego w Wolsztynie,
18.
Zieliński Stefan - kierownik SP w Borui.
W
latach 1928-1930 do naszego Związku wstąpiło wielu młodych
nauczycieli. Warto wymienić choćby nazwiska tych członków
Związku, którzy do końca swego życia związani byli z
działalnością związkową i pedagogiczną w powiecie wolsztyńskim.
Byli to m.in.: Wojciech Berliński, Franciszek Borowczak, Ewa
Cichorzewska-Gortat, Franciszek Gryca, Paweł Karczmarek, Walenty
Kuska, Monika Lehman, Piotr Mazur, Józef Piętka, Henryk Roeske,
Stefania Słowińska-Klemkowa, Teresa Staniszewska-Trzcielińska, Ewa
Sudołówna-Kumochowa.
W
latach 1930-1933 do Związku wstąpili m.in.: Zygmunt Flieger, Ignacy
Kaleta, Jan Kaleta, Stefan Karczmarek, Zygfryd Kutner, Jan Lipiński
(członek Związku od 1922 roku w Poznaniu), Jan Lorens, Ludwik
Olejniczak, Józef Roczyński, Stanisław Roj, Andrzej Ranny,
Franciszek Weiss, Florian Weiss, Kazimierz Wietrzykowski, Franciszek
Zieliński.
W
1930 roku Związek przyjął nową nazwę: Związek Nauczycielstwa
Polskiego.
W
1932 roku powstało drugie Ognisko ZNP w Rakoniewicach, którego
pierwszym prezesem został kol. Jan Lipiński.
W 1933 roku powołano pierwszy Zarząd Oddziału Powiatowego ZNP w Wolsztynie, a pierwszym prezesem tego Zarządu został wybrany kol. Antoni Sturny, kierownik Szkoły Powszechnej nr 1 w Wolsztynie.
Funkcję
prezesa pełnił do 1939 roku, z wyjątkiem lat 1936-1937, kiedy to
prezesa zastępowali kolejno Stefan Zygmański i Franciszek
Borowczak. W 1939 roku na 140 nauczycieli do ZNP należało 63
nauczycieli, co stanowiło 45% stanu zatrudnienia. Dzięki skutecznym
zabiegom młodych związkowców z Wolsztyna, mimo oporów ówczesnego
inspektora szkolnego, wprowadzono we wszystkich szkołach
„Elementarz” Falskiego.
Członkowie
związku zdawali sobie sprawę z ogromu potrzeb w zakresie oświaty i
kultury szczególnie na wsi, pracowali z wielkim oddaniem i
społecznie w swoim środowisku. Nauczyciele wolsztyńscy byli w
miejscu swej pracy opiekunami i prelegentami organizacji
młodzieżowych i społecznych. Prowadzili chóry, teatry amatorskie,
popularyzowali czytelnictwo, organizowali zajęcia dla młodzieży
pozaszkolnej w kołach sportowych ,itp. Dla przykładu warto
wspomnieć o nauczycielu Leonie Kruszona z Powodowa, który gromadził
materiały z folkloru okolicznych wsi. Opracował inscenizację
„Wesela Wąchabskiego”, którego fragmenty demonstrował na
zajęciach Uniwersytetu Ludowego w Wolsztynie. Pieśni do tej
inscenizacji opracował Józef Piątkowski, kierownik szkoły w
Kopanicy.
Józef
Piętka z Łąkiem Starym był opiekunem koła młodzieży wiejskiej
„Wici”. Kierownik szkoły w Wielkim - Zygfryd Kutner i Jan
Tomiński – kierownik szkoły w Kiełpinach prowadzili wykopaliska
archeologiczne pod kierunkiem prof. Józefa Kostrzewskiego z
Poznania.
Ich
eksponaty tzw. kultury łużyckiej, potwierdzające słowiańskość
tych ziem, przeniesiono do muzeum archeologicznego w Poznaniu. Jan
Tomiński, oprócz wykopalisk, pasjonował się zbieraniem legend i
opowieści z naszych okolic. Napisał książkę Pt.: „Legendy
Ziemi Zbąskiej”. Wojciech Berliński – kierownik szkoły w Solcu
prowadził teatr amatorski na wsi.
Prezes
Zarządu Oddziału ZNP – Antoni Sturny odwiedzał Babimojszczyzna i
spotykał się tam z nauczycielami i młodzieżą polską.
Organizował też wymianę dzieci polskich z Niemiec i uczniów
Szkoły Powszechnej w Wolsztynie. Te ożywione kontakty wpływały
korzystnie na podtrzymanie ducha polskości w społeczności po
drugiej stronie granicy.
Twórczą
pracę nauczycieli wolsztyńskich i Związku przerwała brutalnie
druga wojna światowa. Tuż przed jej wybuchem ZNP przygotowywał się
do działalności konspiracyjnej na wypadek wkroczenia okupanta
hitlerowskiego na ziemię wolsztyńską.
Część II
Nauczyciele i szkoły wolsztyńskie w czasie
okupacji 1939 - 1945
okupacji 1939 - 1945
Wojska
hitlerowskie wkroczyły do Wolsztyna 7 września 1939 roku. Utworzone
już 8 września władze okupacyjne wydały szereg zarządzeń
porządkowych ograniczających w znacznym stopniu wolności
obywatelskie Polaków. Artur Greiser - szef zarządu cywilnego
w poznańskim okręgu wojskowym wydał 20 września 1939 roku
zarządzenie o bezterminowym zwolnieniu polskich nauczycieli, jeśli
nie ma dla nich pracy. Wprowadzono we wszystkich szkołach
publicznych i prywatnych język niemiecki jako główny przedmiot
nauczania.
W powiecie
wolsztyńskim wszystkie polskie szkoły zostały zamknięte.
Natomiast wszędzie uruchomiono szkoły dla dzieci niemieckich,
czasem wykorzystując budynki po polskich szkołach, jak to było w
Wolsztynie.
W drugiej połowie
października 1939 roku wydano zarządzenie o rozwiązaniu wszelkich
polskich organizacji i stowarzyszeń oraz o konfiskacie ich majątku.
Zakazano wydawania polskich gazet, książek, zlikwidowano
biblioteki, muzea, teatry. Usuwano pomniki, zmieniano nazwy ulic i
miejscowości. 15 października 1939 roku niemiecki inspektor szkolny
wezwał polskich nauczycieli do swego urzędu, gdzie wypytywano ich o
przynależność do partii, organizacji społecznych, zwłaszcza do
Polskiego Związku Zachodniego, tak bardzo zasłużonego dla obrony
polskości na kresach zachodnich. Najliczniejszą i aktywną grupę
PZZ stanowili nauczyciele uznani przez okupanta za wroga III Rzeszy.
Listy członków PZZ i dokumentację w SP nr 1 spalił woźny tej
szkoły Jan Przymuszała, o czym powiadomił kol. Ewę Kumochową.
Jednak w gminie Siedlec listy członków PZZ częściowo wpadły w
ręce niemieckie.
A. Greiser wydał tajne rozporządzenie do landratów i burmistrzów, by jak najszybciej sporządzili listy „polskiej warstwy kierowniczej”. Zaliczono do niej nauczycieli, księży, inteligencję urzędniczą, przywódców politycznych, kupców, przemysłowców i właścicieli ziemskich. Na podstawie tych list rozpoczęły się masowe aresztowania i publiczne egzekucje, m.in. w Wolsztynie 12 listopada 1939 roku na Bielniku. W tzw. „Rafii” w Wolsztynie, zamienionej na więzienie hitlerowskie, do dnia 7 października 1939 roku osadzono 450 Polaków jako więźniów i zakładników. Wśród nich byli też nauczyciele, np. Zygfryd Kutner.
Niektórych
nauczycieli nękano częstymi przesłuchaniami, np. Ewę Kumochową.
Andrzej Rzanny – kierownik szkoły we Wroniawach był
przetrzymywany w piwnicach miejscowego pałacu, Józef Piętka –
kierownik szkoły w Górsku, jako zakładnik, przebywał w
pomieszczeniu obok kwaterujących wojsk niemieckich. Prawie wszyscy
nauczyciele na wsi byli brani jako zakładnicy.
W okresie okupacji
hitlerowskiej śmierć poniosło 796 mieszkańców ziemi
wolsztyńskiej oraz 139 osób prawdopodobnie uśmierconych. Na
tablicy pamiątkowej w Szkole Podstawowej nr 1 w Wolsztynie,
odsłoniętej 20 stycznia 1960 roku, widnieje 29 nazwisk nauczycieli.
Napis na tablicy głosi: ”W 20 rocznicę najazdu hitlerowskiego na
Polskę – nauczycielom pow. wolsztyńskiego, ofiarom wojny w latach
1939-1945, Oddział Powiatowy Związku Nauczycielstwa Polskiego w
Wolsztynie”.
Okupant dokonał
rejestru w urzędzie pracy wszystkich Polaków w wieku 14-60 lat.
Rygorystycznie przestrzegał przymusu pracy w niemieckich
gospodarstwach rolnych i pracach przyfrontowych. Na roboty przymusowe
do Niemiec wywieziono wielu nauczycieli, m.in. Kazimierza Nowackiego
– kierownika szkoły w Ruchocicach (wraz z córkami), Czesława
Paździora, Jana Lorenza z Kębłowa, Janinę Kramarek z Kaszczoru,
Helenę Pierzchalską, Andrzeja Rzannego z Wroniaw, Jana Tomińskiego,
Leona i Zdzisławę Wachowiaków, Ewę Cichoszewską, Teresę
Trzcielińską, Tadeusza Frűauffa i innych. W fabryce cygar w
Wolsztynie pracowały m.in. Władysława Fiebig i Henryka Rzanna.
Wobec Polaków,
szczególnie nauczycieli, stosowano masowe wywłaszczenia. Usunięto
wszystkich nauczycieli mieszkających w budynkach szkolnych. Na
przełomie listopada i grudnia 1939 roku przez kilkanaście dni
zwożono i spędzano polskie rodziny z całego powiatu do baraków po
byłym obozie jenieckim w Komorowie k. Wolsztyna. Po osobistej
rewizji i zabraniu cennych rzeczy uformowano pochód z 1113 osób,
który pieszo z podręcznym bagażem maszerował na stację kolejową,
gdzie załadowano ich do wagonów towarowych. Pierwszy transport
skierowano do Kosowa Lackiego. W tym transporcie znalazło się wielu
nauczycieli, wśród nich dyr. Gimnazjum Józef Dutkowski, Jadwiga
Wałecka, Jadwiga Rogozińska, matka rzeźbiarza Marcina Rożka.
Pozostali na miejscu nauczyciele organizowali paczki z odzieżą i
żywnością dla kolegów, które przerzucali przez druty kolczaste
ogradzające obóz.
Od początku
okupacji uruchomiono niemieckie szkolnictwo wykorzystując przeważnie
budynki polskich szkół (Wolsztyn, Obra, Rakoniewice). Natomiast
szkoły dla polskich dzieci okupant zaczął organizować od początku
kwietnia 1940 roku. Cele tej szkoły dobitnie określił H.Himmler:
„Celem 4-letniej szkoły powszechnej ma być proste liczenie do
500, napisanie własnego nazwiska, wpojenie zasady, że boskim
nakazem jest posłuszeństwo wobec Niemców, uczciwość, pilność i
grzeczność. Czytanie nie uważam za konieczne”. Z różnych
powodów czas nauki zawężano do 6-12 godzin tygodniowo i nauczano
tylko j. niemieckiego i rachunków. Okres nauki skrócono do 3 lat
zarządzeniem władz o obowiązku pracy już 12-letnich dzieci.
Niemcy odczuwali
brak nauczycieli wykwalifikowanych nawet do szkół niemieckich.
Dlatego w polskich szkołach zatrudniano ludzi różnych zawodów,
bez wykształcenia. Często były to córki niemieckich rolników,
które wolały zamiast zajęć teoretycznych prowadzić zajęcia w
polu, lesie i ogrodzie. Nagminnie stosowano kary cielesne.
W Wolsztynie szkoła
dla dzieci polskich mieściła się w starym budynku przy ul. 5
Stycznia 14 (obecnie ZSS). Kilkadziesiąt dzieci polskich uczyło 6
nauczycieli niemieckich. Dominowało bicie i przezwiska.
W Obrze, po wejściu
żołnierzy niemieckich do wsi, w budynku szkolnym mieścił się
posterunek żandarmerii. Po jego przeniesieniu do Niałka Wielkiego,
w budynku szkolnym w Obrze urządzono szkołę dla dzieci
niemieckich. W budynku szkolnym w Gościeszynie umieszczono młodzież
hitlerowską Hitlerjugend ewakuowaną z Łodzi. Po ewakuacji w głąb
Niemiec, budynek został przez nich strasznie zdewastowany. W
typowych wsiach „majątkowych” nie utworzono szkół dla dzieci
polskich, w zamian za to kierowano ich do prac polowych w majątkach
ziemskich zarządzanych przez Niemców. Czynne były szkoły dla
dzieci polskich w Adamowie, Widzimiu Starym, Kębłowie z obsadą
nauczycieli niemieckich.
Tam
też uczyli nauczyciele z powiatu wolsztyńskiego, m.in. Leon
Grajewski - w Gőttingen, Julian Zwoliński - w Osnabrűck, Ewa
Gortat (Cichorzewska) - w Bawarii, Zdzisława i Leon Wachowiakowie i
Franciszek Borowczak - koło Koblencji.
Kazimierz
Wawrzynowicz
SEiR
Wolsztyn
Oprac.
i foto Edward Laskowski
Część III
ZWIĄZEK
NAUCZYCIELSTWA POLSKIEGO
w
organizowaniu oświaty w powiecie wolsztyńskim w okresie od 1945 do
1975 r.
Po pięcioletnim
okresie okupacji i germanizacji naszego powiatu w mroźny i śnieżny
dzień 26 stycznia 1945 roku Wolsztyn zostaje wyzwolony przez armię
radziecką. Już w pierwszych dniach po wyzwoleniu nieliczna grupa
nauczycieli organizuje szkoły w mieście i powiecie. Pierwszym
kierownikiem Szkoły Podstawowej nr 1 był Piotr Prokurat, natomiast
kol. Ewa Kumoch organizowała Szkołę Podstawową nr 2. Szczególną
aktywnością i ofiarnością wyróżnili się: kol. kol. Ewa Kumoch,
Zygfryd Kutner, Pelagia Ciesielska, dzięki którym już w lutym 1945
roku uruchomiono szkoły wolsztyńskie.
Pod koniec marca
1945 roku kol. kol. Zofia Nawrocka, Stanisław Błaszczyk, i Karol
Jabłoński organizują wolsztyńskie gimnazjum (później liceum),
do którego zgłasza się pierwsza grupa 65 uczniów z okresu
przedwojennego i tajnego nauczania. Uroczyste otwarcie liceum
nastąpiło 4 kwietnia 1945 roku. Wśród pierwszych organizatorów
szkolnictwa wolsztyńskiego byli: Jan Lorenz, Bolesław Zieliński,
Irena Wojciechowska, Wiktor Hajduk, Alfons Pierzchalski, Jan
Lipiński, Andrzej Ranny, Kazimierz Wietrzykowski, Kazimierz
Mańczyński, Rudolf Malec i
inni.
Emerytowany
inspektor szkolny Tomasz Wojciechowski oraz sekretarka Władysława
Fiebig organizują wolsztyński Inspektorat Szkolny. Wracają
nauczyciele z różnych zakątków kraju, z obozów, z Kresów
Wschodnich zasilając wolsztyńskie szkoły. Niektórzy zaś, jak
Irena i Franciszek Borowczakowie organizują szkolnictwo w Zielonej
Górze, Irena i Wojciech Berlińscy - w Babimoście, Franciszek
Sławiński - w Kargowej, Czesław Paździor – w Świetnie,
Stanisław Kwiecień – w Szprotawie.
Reaktywowanie
działalności związkowej rozpoczęto zwołaniem wszystkich
nauczycieli powiatu w dniu 19 kwietnia 1945 roku, a więc 3 tygodnie
przed zakończeniem wojny. Powołano wtedy trzy ogniska ZNP: w
Wolsztynie, Rakoniewicach i w Przemęcie. Pierwszym prezesem
powojennego Zarządu Oddziału Powiatowego ZNP został kol. Piotr
Prokurat. W skład Zarządu weszli: Zygfryd Kutner, Alfons
Pierzchalski, Bolesław Zieliński,
Ewa Kumochowa. Prezesami ognisk ZNP zostali: Jan Lipieński w
Wolsztynie,Wojciech Berliński
w Rakoniewicach, Ignacy Małecki w Przemęcie. 14 lipca 1945
roku powołano czwarte ognisko dla nauczycieli Babimojszczyzna z
siedzibą w Kargowej, którego prezesem został Tomasz Setny.
1 września 1945
roku powołano Liceum Pedagogiczne w Wolsztynie z siedzibą w gmachu
Liceum Ogólnokształcącego. Jego pierwszym dyrektorem został Jan
Maćkowiak, znany autor podręczników dla klas początkowych. 1
stycznia 1946 roku liceum to wraz z dyrektorem przeniesiono do
Sulechowa.
Tuż po wojnie
działalność zarządu i Ognisk ZNP skupiała się na organizowaniu
pomocy dla członków i ich rodzin. Prowadzono rozdział ziemi, krów,
paczek żywnościowych i tekstylnych z UNRRY, przydzielano
mieszkania, opał. W późniejszych latach rozdzielano talony na
zakup zegarków, rowerów, motocykli, itp. Ogniska związkowe
pomagały w uzyskiwaniu i przydzielaniu zapomóg dla wdów i sierot
po zamordowanych i zmarłych nauczycielach. W tym celu wszyscy
członkowie ZNP opodatkowali się dobrowolnie po 15 zł miesięcznie.
Równolegle do
działalności socjalno-bytowej dbano o przyjmowanie nowych członków
do ZNP. Związek cechowała zawsze troska o zdobywanie przez
nauczycieli pełnych kwalifikacji. W tym czasie występował brak
nauczycieli spowodowany wyniszczeniem przez okupanta środowiska
nauczycielskiego. Często zatrudniano nauczycieli
niewykwalifikowanych zobowiązując ich do zdobywania pełnych
kwalifikacji. Reaktywowano konferencje rejonowe – dokształcające,
organizowano kursy wakacyjne dla tej grupy nauczycieli.
Z inicjatywy Zarządu
Powiatowego ZNP w Wolsztynie, w 1945 roku, powstała Spółdzielcza
Księgarnia Nauczycielska licząca 70-ciu członków, w której
udział wynosił 100 zł, a wpisowe 5 zł od członka. Pod koniec
1945 roku księgarnia o wartości kilku milionów (starych) złotych
została upaństwowiona i przejęta przez „Dom Książki”. W tym
samym roku założono Fundusz Pomocy Koleżeńskiej przekształcony w
Pracowniczą Kasę Zapomogowo-Pożyczkową. Pierwszą jej
przewodniczącą była Ewa Kumoch a następnie Władysława Fiebig.
W okresie powojennym
ważną sprawą dla administracji oświatowej i ogniw związkowych,
kierowników szkół i nauczycieli była organizacja całkowicie
zniszczonej bazy szkolnej. Wszyscy zabiegali o kredę, papier,
zeszyty, pomoce naukowe, sprzęt, podręczniki i książki. Dla
opóźnionych roczników organizowano klasy przyśpieszone o cyklu
półrocznym. Powołano Szkołę Zawodową i Szkołę Rolniczą. W
1949 roku powstał Dom Dziecka PKP w Wolsztynie, Dom Dziecka w
Gościeszynie, a później Dom Wczasów Dziecięcych we Wroniawach.
3 kwietnia 1950 roku
na zjeździe powiatowym ZNP w Wolsztynie wybrano nowy zarząd w
składzie:
Józef Roczyński –
prezes
Piotr Jędrasiak –
wiceprezes
Józef Hanyż –
sekretarz
Rudolf Malec –
skarbnik
oraz
członkowie zarządu: Czesław Paździor, Jan Lorenz, Prakseda
Fliegerowa, Andrzej Ranny, Zygfryd Kutner, Wiktor Hajduk, Leon
Grajewski, Tomasz Marcinkiewicz oraz Bronisława Podwalciatna. Był
to okres niekorzystnych zmian organizacyjnych dla związku. Powołano
w miejsce ognisk 17 zakładowych międzyzakładowych organizacji
związkowych (ZOZ i MOZ).
W 1955 roku powstała
Kasa Pośmiertna, której przewodniczącą była kol. Felicja
Kamieniarz do czasu samorozwiązania się w 1978 roku. W tym też
roku obchodzono uroczyście 50-lecie ZNP w kraju.
1. Wolsztyn –
miasto - prezes Julian Zwoliński ,
2. Wolsztyn –
wieś - prezes Marian Dymitrowski,
3. Kębłowo
-
prezes Andrzej Ranny,
4. Rakoniewice
-prezes Franciszek
Borowczak,
5. Przemęt
- prezes Bolesław Zieliński,
6. Siedlec
- prezes Leon Grajewski,
7. Powodowo
-prezes Zofia Andrejew-Grabowska.
Dnia 30 marca 1957
roku na Powiatowym Zjeździe Sprawozdawczo-Wyborczym wybrano nowy
zarząd w składzie:
Julian Zwoliński
-
prezes,
Franciszek Borowczak
- wiceprezes,
Leon
Prus
- sekretarz,
Pelagia
Gedrange
- skarbnik,
Wiktor Hajduk
- członek,
Zenon Molski
- członek.
Zarząd
w tym składzie pracował przez trzy kadencje do 1963 roku. 28 maja
1963 roku na Zjeździe Powiatowym ZNP połączonym z obchodami 35
–lecia ZNP wybrano nowy Zarząd Oddziału Powiatowego w składzie:
Julian
Zwoliński
- prezes,
Franciszek
Borowczak -
wiceprezes,
Zenon
Molski
- wiceprezes,
Aniela
Olszewska-Ratajska - sekretarz,
Leon
Prus
- sekretarz,
Pelagia
Gedrange
- skarbnik,
Roman
Pietrzyński
- społeczny inspektor pracy
oraz
członkowie zarządu: Wiktor Hajduk, Florian Antkowiak, Kazimierz
Nowak, Janusz Bochniak, Feliks Janowicz, Janina Stepaniec, Bolesław
Zieliński, Leon Prus, Zbigniew Skowroński.
Na tym Zjeździe, w
uznaniu zasług i wielkiego zaangażowania w pracy związkowej Ewy
Kumoch, obecny na zjeździe Prezes Zarządu Okręgu ZNP Marian
Walczak wręczył jej mandat na Światowy Kongres Kobiet w
Bukareszcie.
Delegatami z powiatu
wolsztyńskiego na Krajowe Zjazdy Delegatów ZNP byli kolejno:
-
1945 rok w Bytomiu
- Piotr Prokurat i Franciszek Sławiński,
-
1948 rok w Poznaniu
- Wiesław Sauter i Tomasz Setny,
-
1951 rok w Warszawie
- Józef Roczyński i Bolesław Zieliński,
-
1953 rok w Warszawie
- Józef Roczyński i Andrzej Ranny,
-
1955 rok w Warszawie
- Józef Roczyński,
-
1957 rok w Warszawie
- Ewa Kumochowa,
-
1960 rok w Warszawie
- Julian Zwoliński,
-
1964 rok w Warszawie
- Julian Zwoliński,
-
1967 rok w Warszawie
- Julian Zwoliński,
-1970
rok w Warszawie
- Wiktor Hajduk,
-
1974 rok w Warszawie
- Danuta Sworowska.
20 września 1968
roku na zebraniu plenarnym, po rezygnacji z funkcji prezesa kol.
Juliana Zwolińskiego, nowym prezesem wybrano Wiktora Hajduka, wielce oddanego sprawie związkowej nauczyciela i
działacza społecznego.
W 1968 roku Oddział
Powiatowy ZNP w Wolsztynie liczył 628 członków zrzeszonych w 14
ogniskach liczących od 24 do 72 członków. Oto ich rejestr :
Lp.
|
Ognisko
|
L. członków
|
Prezesi
|
1
|
Wolsztyn 1
|
65
|
Janina Stepaniec
|
2
|
Wolsztyn 2
|
66
|
Julian Wirt
|
3
|
Wolsztyn 3
|
72
|
Danuta Sworowska
|
4
|
Kębłowo
|
67
|
Andrzej Ranny
|
5
|
Tłoki
|
34
|
M. Dymitrowski
|
6
|
Rakoniewice
|
42
|
Fr. Borowczak
|
7
|
Rostarzewo
|
49
|
Janusz Bochniak
|
8
|
Jabłonna
|
38
|
Wiktor Janicki
|
9
|
Przemęt
|
29
|
Bolesław
Zieliński
|
10
|
Mochy
|
37
|
Kazimierz
Dobrowolski
|
11
|
Siedlec
|
37
|
Józef Roczyński
|
12
|
Tuchorza
|
25
|
Roman Berliński
|
13
|
Kopanica
|
24
|
Jan Rosński
|
14
|
Powodowo
|
43
|
Witold Kaszkowiak
|
Działały aktywnie:
Sekcja Emerytów, Bibliotekarska, Wychowania Przedszkolnego, Komisja
Historyczna, Komisja Młodych Nauczycieli. Założono kroniki i
albumu związkowe.
Oddział ZNP zwracał
szczególną uwagę na działalność pedagogiczną zmierzającą do
ciągłego samokształcenia i podnoszenia kwalifikacji nauczycieli.
Jedną z głównych form tej działalności były konferencje
rejonowe prowadzone metodą seminaryjno-dyskusyjną. Nauczyciele
wymieniali doświadczenia dydaktyczno-wychowawcze, porównywali swoje
metody pracy z innymi. Dyrektorzy szkół traktowali konferencje
szkoleniowe jako pomoc w realizacji własnych programów
dokształcania rad pedagogicznych. Na konferencje szkoleniowe
potrzebne materiały i lekturę dostarczała Powiatowa Biblioteka
Pedagogiczna, organizując też wystawę nowości wydawniczych dla
nauczycieli.
Inną formą
doskonalenia pracy nauczycieli było powołanie Powiatowego Ośrodka
Doskonalenia Kadr Oświatowych, którego kierownikiem był prezes
Julian Zwoliński. Po 1956 roku te samą funkcję spełniał
Powiatowy Ośrodek Metodyczny kierowany kolejno przez Kazimierza
Piosika i Kazimierza Wawrzynowicza (do jego likwidacji W 1972 r.).
Z inicjatywy Zarządu
Oddziału Powiatowego ZNP powstał Klub Nauczycieli Nowatorów
kierowany przez Edwarda Laskowskiego. Klub miał poważne osiągnięcia
w zakresie konstrukcji nowych pomocy naukowych, popularyzacji
nowoczesnych metod nauczania. Wiele eksponatów z naszego powiatu
prezentowano na Wojewódzkich Wystawach Postępu Pedagogicznego w
Poznaniu.
W latach 1957-1960
Zarząd Oddziału ZNP był współorganizatorem punktu
konsultacyjnego w Lesznie, przygotowującego do uproszczonego
egzaminu w zakresie SN. W ten sposób 42 nauczycieli naszego powiatu
zdobyło dyplomy SN.
Zarząd Oddziału
ZNP w Wolsztynie uczestniczył w rozwiązywaniu spraw
socjalno-bytowych pracowników oświaty, m.in. w załatwianiu spraw
mieszkaniowych, opieki zdrowotnej członków i ich rodzin,
organizacji kolonii, wczasów, spraw emerytalnych, zapomóg
zdrowotnych, wycieczek, skierowań do sanatoriów i wczasów
leczniczych. W związku z brakiem specjalistów w szkołach wiejskich
Wydział Oświaty przy wsparciu Zarządu Oddziału modernizował
stare mieszkania nauczycielskie i wybudował 19 domów
nauczycielskich, w tym 5 przy nowych szkołach. Z inicjatywy
nauczyciela Franciszka Wariackiego z Chorzemina powstała w
Wolsztynie Spółdzielnia Mieszkaniowa „Zjednoczenie”. Dużą
pomocą dla członków ZNP były bezprocentowe pożyczki na
budownictwo indywidualne, na remonty i wkłady na mieszkania
spółdzielcze udzielane przez Kuratorium
I
Ośrodek Usług Pedagogicznych ZNP oraz Pracowniczą Kasę
Zapomogowo-Pożyczkową w Wolsztynie.
W 1957 roku
zorganizowano Sekcję Emerytów i Rencistów przy Oddziale ZNP.
Sekcja (bardzo aktywna do dnia dzisiejszego) organizowała spotkania
towarzyskie, wycieczki, wyjazdy do teatru, uroczyste spotkania z
okazji Dnia Kobiet, Dnia Edukacji Narodowej, wspomagała członków w
trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej.
Zarząd Oddziału
czuwał (i nadal czuwa) nad stanem sanitarnym i technicznym placówek
oświatowych poprzez społecznych inspektorów pracy w ogniskach.
Udzielał porad prawnych a w konkretnych sprawach interweniował u
pracodawcy w celu wyjaśnienia niekorzystnych decyzji wobec członków
ZNP.
Oddział
Wolsztyński z dużym rozmachem prowadził działalność
kulturalno-oświatową. W latach 1957-1972 działał Klub
Nauczycielski. Działały zespoły: taneczny, muzyczny, recytatorski,
estradowy, regionalny, szachowy, brydżowy, fotograficzny, plastyczny
i kobiecych robót artystycznych. W Klubie odbywały się wieczory
dyskusyjne, odczyty i spotkania z pisarzami, z posłami i radnymi.
Organizowane zabawy, wieczorki, teatr przy stoliku i gry towarzyskie
były okazją do towarzyskich kontaktów. Chór Nauczycielski
prowadzony przez Józefa Samola uświetniał uroczystości związkowe,
powiatowe, wojewódzkie a nawie centralne. Zespół taneczny pod
kierunkiem Anieli Ratajskiej zbierał wiele nagród m.in. za
prezentowanie Wesela Wielkopolskiego.
Wielu naszych
członków próbowało swego pióra w opisach wydarzeń historycznych
związanych z wydarzeniami regionu wolsztyńskiego, m.in. Czesław
Olejnik, Kazimierz Wawrzynowicz, Wiktor Hajduk, który również
pisał wiersze.
Zespół
nauczycielskich regionalistów badał okolice Wolsztyna, zbierał
materiały – eksponaty, opracowywał kroniki szkół i ognisk,
zbierał materiały monograficzne. Józef Józefowski przygotował
opracowania: „Powiat wolsztyński” i „”Mochy i okolice”
oraz „Z dziejów powstania wielkopolskiego”. Zenon Molski opracował „Na 300 lecie miasta Rakoniewic”, Leon
Świtalski wydał foldery „Ziemia Wolsztyńska” i „Szlaki wodne
powiatu wolsztyńskiego”, Julian Zwoliński opracował” Z dziejów
ZNP w powiecie wolsztyńskim” oraz „Z dziejów ruchu ludowego w
powiecie wolsztyńskim”.
Amatorski zespół
plastyczny pod kierunkiem Zenona Molskiego,Feliksa Janowicza i Marka
Suterskiego przygotowywał wiele wystaw prac malarskich i
artystycznych nauczycieli plastyków, m.in.:Kostrzewskiego z
Rakoniewic, Marii Dutkowskiej, Marii Makarskiej, Marii Jabłońskiej
z Wolsztyna, Leona Prusa z Powodowa, Alicję Lorenz z Kębłowa, i
Sokolnickich z Wroniaw.
Rudolf Malec
prowadził przez wiele lat zespół wokalno-taneczny „Czerwone
Maki”, kol. Maria Jankiewicz prowadziła chór szkolny i zespoły
wokalno-muzyczne. Podobną działalność prowadzili kol. kol. Ewa
Gortatowa z Wronia, Kazimiera Kreczkowa z Łąckiego, Wiesława
Drzewińska z Kębłowa, Józef Kłysz z Chobienic, Hilary Ciesielski
i Zbigniew Skowroński z Wolsztyna.
W maju 1966 roku na
Wystawie Postępu Pedagogicznego w Poznaniu nauczyciele wolsztyńscy
prezentowali własne pomoce naukowe i projekty rozwiązań pracowni i
gabinetów przedmiotowych. Wielu nauczycieli publikowało swoje
doświadczenia dydaktyczno-wychowawcze w czasopismach pedagogicznych
i w Głosie Nauczycielskim, np. Henryk Bok w „Fizyce w Szkole”,
Zbigniew Skowroński w „Biologii w Szkole”, Tadeusz Marcinkiewicz
w „Chemii w Szkole”, Anna Hajdukowa i Robert Mielewczyk w
„Językach Obcych w Szkole”, Edward Laskowski w „Oświacie i
Wychowaniu” oraz w „Życiu Szkoły”. Za nowatorstwo
pedagogiczne sześciu nauczycieli otrzymało wówczas medal
Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego.
Nasz związek sporo
uwagi poświęcał sportowi, turystyce i rekreacji. Tą działką
zajmowała Rada Kultury Fizycznej i Turystyki przy Zarządzie
Powiatowym ZNP, którą kierowali kol. Kazimierz Nowak, a po nim kol.
Andrzej Lisiecki. Działały sekcje siatkówki, koszykówki, tenisa
stołowego i badmintona. Masową imprezą były coroczne festyny
sportowe organizowane dla członków ZNP i ich rodzin. Zarząd
organizował wiele wycieczek krajoznawczych (bliższych po
Wielkopolsce i Ziemi Lubuskiej i dalszych w Bieszczady, Sudety, do
Biskupina, Gdańska, Warszawy i Wrocławia).
Zarząd Oddziału
ZNP szczególną troską otaczał nauczycieli rozpoczynających pracę
pedagogiczną. Odbywały się z nimi uroczyste spotkania na początku
roku szkolnego wspólnie z władzami oświatowymi. Tradycją są
także pożegnania nauczycieli i pracowników administracji i obsługi
odchodzących na emeryturę, jak również jubileusze seniorów.
Dziękując za ofiarną pracę w oświacie Zarząd wręcza pamiątkowe
dyplomy, kwiaty] i upominki.
Dzień 1 czerwca
1975 roku to data nowego podziału administracyjnego kraju. Nastąpiła
likwidacja powiatu wolsztyńskiego, a gmina Wolsztyn została
włączona do województwa zielonogórskiego. Zarządy Oddziałów w
Wolsztynie, Siedlcu, Zbąszynie i Zbąszynku zostały serdecznie
przyjęte do nowej wojewódzkiej rodziny związkowej w Zielonej
Górze.
Kazimierz
Wawrzynowicz
SEiR
Wolsztyn
Oprac.
i foto Edward Laskowski
Część IV
Działalność
Wolsztyńskiego Oddziału
Związku Nauczycielstwa Polskiego
w
latach 1975 – 1981
W dniu 1 czerwca 1975 roku dokonano nowego podziału
administracyjnego kraju. Zlikwidowano powiaty a gminy umocniono jako
podstawowe ogniwa władzy samorządowej. Wprowadzono zbiorcze szkoły
gminne. W strukturze związkowej powstały gminne lub miejsko-gminne
rady zakładowe. W Wolsztynie powołano Miejsko-Gminną Radę
Zakładową ZNP.
Gminę i miasta byłego powiatu wolsztyńskiego zostały
„rozparcelowane” do trzech województw. Miasto i gmina
Rakoniewice pozostały w woj. poznańskim, gmina Mochy przeszła do
nowopowstałego woj. leszczyńskiego, zaś gmina Siedlec i gmina
Wolsztyn weszły w skład województwa zielonogórskiego.
W momencie zmian administracyjnych sytuacja
organizacyjna ZNP przedstawiała się następująco: Powiatowej
Radzie Zakładowej podlegały 4 ogniska gminne i 4 ogniska szkolne
lub międzyszkolne. Gminne ogniska w Rakoniewicach, Mochach i Siedlce
stały się Radami Zakładowymi. Pozostałe weszły w skład
Miejsko-Gminnej Rady Zakładowej ZNP w Wolsztynie na prawach rad
oddziałowych. Na podstawie uchwały Konferencji
Sprawozdawczo-Wyborczej 14 marca 1976 r. powstało 7 ognisk:
- Wolsztyn nr 1 – grupuje członków ZNP Szkoły
Podstawowej nr 1, nr 4 wraz z filiami w Chorzeminie i Adamowie, Dom
Dziecka PKP, Poradni Wychowawczo-Zawodowej, Biblioteki Pedagogicznej,
Wydziału Oświaty i Wychowania,
- Wolsztyn nr 2 – z członkami SP nr 2 i nr 3
wraz z filiami w Tłokach, Tłokach Nowych i Karpicku,
- Wolsztyn nr 3 – Zespół Szkół
Ogólnokształcących,
- Wolsztyn nr 4 - Zespół Szkół
Zawodowych i Warsztaty Szkolne ZSZ,
- Wolsztyn nr 5 – SP: Obra, Kębłowo,
Wroniawy, Widzim Stary wraz z filiami, Dom Dziecka Gościeszyn,
Dom Wczasów Dziecięcych we Wroniawach,
- Ognisko w Powodowie – Zespół Szkół
Rolniczych i Warsztaty Szkolne ZSR,
- Ognisko Przedszkoli – Przedszkola: nr 1, 2, 3
z Wolsztyna, z Obry, Świętna, Powodowa i Wroniaw.
W
byłym powiecie wolsztyńskim zatrudnionych było 838 pracowników we
wszystkich placówkach, w tym 765 członków ZNP. Nauczycieli i
wychowawców było 589 i wszyscy należeli do ZNP, oraz 249
pracowników administracji i obsługi, z których 167 było członkami
ZNP. SEiR liczyła 58 członków.
Po reorganizacji do Rady Zakładowej w Rakoniewicach
przeszło 130 członków, w Mochach – 84, w Siedlce – 93
członków. Do Rady Zakładowej w Wolsztynie na koniec 1977 r.
należało 502 członków na 557 zatrudnionych w oświacie, w 337
nauczycieli oraz 82 emerytów. Sytuacja ta zmieniła się nieco po
zarejestrowaniu „Solidarności”. Część członków ZNP odeszła
do NSZZ „Solidarność”. Jednak do 13 grudnia 1981 roku do ZNP
należało 60% pracowników oświaty.
W okresie od 1 czerwca 1975 r. do 13.12.1981 r. odbyły
się dwie konferencje sprawozdawczo-wyborcze. Skład Prezydium Rady
Zakładowej ZNP (wybory w dniu 24.02.1980 r.) przedstawiał się
następująco:
1. Wiktor
Hajduk – prezes (na zdjęciu powyżej),
2. Kazimierz
Wawrzynowicz – wiceprezes,
3. Danuta
Sworowska – sekretarz,
4. Jadwiga
Pieprzyk – skarbnik + 2 członków (Edward Laskowski, Witold
Polkowski).
W wyniku wyborów w dniu 4.12.1980 r. skład Prezydium
Rady Zakładowej stanowił:
1. Edmund
Krawczyk – prezes,
2. Stanisław
Warguła – wiceprezes,
3. Kazimierz
Wawrzynowicz – wiceprezes (zdjęcie obok),
4. Wiesława
Kamieniarz – sekretarz,
5. Jadwiga
Pieprzyk – skarbnik + 4 członków (Wiktor Hajduk, Anna
Pierzchalska, Bogumił Pogonowski, Zbigniew Derwich).
Działalność Związku koncentrowała się na
realizacji zadań statutowych. Analizowano sprawy pracownicze, sprawy
związane z wypoczynkiem rodziny, sprawy związane ze sportem i
turystyką. Nadzorowano prawidłowe działanie kasy
zapomogowo-pożyczkowej, do której należeli prawie wszyscy
pracownicy oświaty. Związek był współorganizatorem dwukrotnie w
roku konferencji szkolenia pedagogicznego. Ważną rolę odgrywały
sprawy związane z BHP, wyrazem czego było powoływani każdorazowo
społecznego inspektora pracy. Zorganizowano tez konferencję
poświęconą 50-tej rocznicy powstania pierwszego ogniska ZNP na
ziemi wolsztyńskiej.
Związek nasz szeroko propagował i upowszechniał
nowatorstwo pedagogiczne. Był współorganizatorem Rejonowego
Ośrodka Postępu Pedagogicznego w Wolsztynie, którym kierował w
latach 1976-1985 kol. Edward Laskowski. W okresie tym każdego roku
organizowano rejonowe sesje postępu pedagogicznego, na których nasi
nauczyciele i członkowie związku prezentowali w odczytach
pedagogicznych swoje nowatorskie rozwiązania metodyczne. Na każdej
sesji organizowano wystawę własnych i oryginalnych pomocy
dydaktycznych, konspektów i rozkładów materiałów. Dzięki takim
działaniom zgromadzono w Ośrodku wiele materiałów dydaktycznych,
m.in. taśmotekę nagrań szkolnych audycji radiowych ze wszystkich
przedmiotów i dla szkół wszystkich typów, z których korzystają
nasi nauczyciele. Działalność ta zaowocowała również wieloma
artykułami w krajowych czasopismach metodycznych, które pisali nasi
pedagodzy po prezentacji ich na sesjach postępu pedagogicznego.
(na zdjęciu obok Szkoła Podstawowa nr 1 w Wolsztynie, siedziba pierwszego Powiatowego Zarządu ZNP w Wolsztynie. Poniżej zdjęcie z momentu odsłaniania tablicy upamiętniającej Antoniego Sturnego)
- ul. Antoniego Sturnego - pierwszego prezesa Powiatowego Zarządu ZNP w Wolsztynie
- ul. Karola Adwentowskiego – dyrektora Państwowego
Seminarium Nauczycielskiego w Wolsztynie,
- ul. Franciszka Jujki – kierownika Szkoły
Podstawowej w Kębłowie.
Rady Zakładowe pomagały też członkom ZNP, którzy
znaleźli się w kłopotach finansowych ze względu na stan zdrowia,
przyznając im często bezzwrotne zapomogi pieniężne. Sprawy
związane z trudnościami życia codziennego były głównym tematem
posiedzeń przed wprowadzeniem stanu wojennego.
W dniu 13 grudnia 1981 roku działalność ZNP została
brutalnie przerwana i zawieszona wprowadzeniem stanu wojennego.
Historię opracowali:
- Część I i II -Edward Laskowski - wieloletni prezes
wolsztyńskiego Oddziału ZNP
- Część III i IV - Kazimierz Wawrzynowicz - członek
Sekcji Emerytów i Rencistów
- opracowanie fotografii - Edward Laskowski
